Қазіргі кезде заманауи неврологияның өзекті мәселелерінің бірі науқастар арасында жиі кездесетін цереброваскулярлы аурулар болып табылады. Мидың созылмалы ишемиясының негізгі көріністері когнитивті бүзылыстармен байқалады. Соңғы онжылдықта ми қан айналымының созылмалы жетіспеушілігі жасарып, 3040 жастағы түлғаларда да анықтала бастады [1]. Б>л аурудың себептерін (атеросклероз, артериялық гипертония, қант диабеті, васкулиттер, созылмалы шаршау синдромы) толық талдау керек. Олардың ішінде мидағы қан айналымының нашарлауына жиі алып келетін артериялық гипертонияға үлкен көңіл бөлінеді. Ми қан айналымының созылмалы жетіспеушілігі дисциркуляторлы энцефалопатиямен көрінеді. Ми қан айналымының созылмалы жетіспеушілігінің алғашқы белгілері - бастың ауыруы, қүлақтағы шулар, бастың айналуы, үйқының бүзылуы, ауа райы өзгерістеріне тәуелділік, шаршағыштық, депрессияға өтетін көңіл-күйдің бүзылуы. Одан әрі дисциркуляторлы энцефалопатияның дамуы науқаста когнитивті бүзылыстармен көрінеді. Ең бірінші б>л интеллектуальды қызметтің бүзылуы - есте сақтаудың, зейіннің, түйсінудің, түсінудің, ойланып жоспарлаудың, талдаудың, сонымен қатар ойлаудың нашарлауы.
Оның салдарынан науқастың әртүрлі дәрежедегі еңбекке жарамсыздығы дамиды. Дисциркуляторлы энцефалопатия цереброваскулярлы аурулардың ішінде сырқаттанушылық пен өлім көрсеткіштері бойынша алыңғы орындарда. Таралуы бойынша 1000 түрғынға шаққанда 70-100 адамға дейін жетеді [2]. Жасы 65-тен асқан адамдарда орта дәрежелі когнитивті бүзылыстар жиі кездесіп, 11-17% дейін жетеді. Көп жағдайда б>л дәрежелі бүзылыстар деменцияға алып келетіні белгілі. Сондықтан б>л ауруды дер кезінде және д>рыс емдеу қажеттігі туындайды [3]. Дисцикуляторлы энцефалопатияны емдеу барысында нейрометаболизмдік, антиоксидантты және антигипоксиялық әсерлі препараттар қолданылады. Олардың ішінде фонтурацетам (фенотропил), пирацетам (луцетам), кортексин жиі қолданылады.
Фонтурацетам (Фенотропил) - ноотропты (нейрометаболизмдік стимулятор) қатарының дәрілік заты. Ноотропты, анксиолитті, антиастениялық, тырысуға қарсы жэне и нейромодуляторлы эсер етеді. Препарат қимыл реакциясын жэне физикалық еңбекке қабілеттілікті жоғарылатуда өте тиімді болып саналады, сондықтан оны бүрынғы кезде допинг ретінде спортшыларға қолданған [4]. Жануарларға жүргізген зерттеулер мэліметі бойынша антидепрессант жэне қимыл реакцияларын белсендіру дэрежесінің, сонымен қатар ноотропты қызметінің жоғары екендігі анықталған [4, 5]. Зерттеу мэліметтері бойынша фонтурацетам инсульттен кейінгі кезеңде науқастардың қайта қалпына келу дэрежесіне оң эсерін тигізетіндігі байқалған. Емдеу нэтижесінде негізгі топтағы науқастарда неврологиялық қызметтің жэне қарапайым үй жағдайындағы адаптацияның қалпына келу дэрежесінің бацылау тобындағы науқастарға қарағанда жоғары екендігі байқалған [6, 7].
Дисциркуляторлы энцефалопатияны ерте сатысында емдеу б>л дэрілердің тиімділігін арттыра түседі. Сондықтан ми қан айналымының жеткіліксіздігі белгілерін дүрыс эрі тиімді емдеу үшін препараттардың жоғары эсер ету дэрежесін анықтау үшін клиникалық бақылау жүргізілді. Ми қан айналымының созылмалы жетіспеушілігінің көріністерімен (бастың ауыруы, қүлақтағы шулар, бастың айналуы, үйқының бүзылуы, тез шаршағыштық, көңіл-күйдің бүзылуы) жалпы 28 науқас бацылауға алынды. Олардың орта жасы - 59,4. Негізгі топтағы науқастарда (14 адам) фонтурацетам (фенотропил) дэрілік заты тиімділігін зерттеу жүргізілді, ал бацылау тобындағы науқастар емдеу барысында эртүрлі нейрометаболизмдік, антиоксидантты жэне антигипоксиялық эсерлі препараттарды қабылдады.
Бірінші топтағы науқастар фонтурацетам препаратын тэулігіне 400 мг қабылдады, курстың орташа үзақтығы - 20 күн. Б>л топтағы науқастарда ем басталғаннан кейін 3-5 күндері 92,9% (13 адам) бастың ауыруы мен айналуының, ал 7-8 күндерінен бастап ми қан айналымының созылмалы жетіспеушілігі белгілерінің толық басылғандығы байқалды. Сонымен қатар, емнің алғашқы күндерінен бастап емделушілерді жалпы шаршағыштық пен көңіл-күйдің бүзылуы мазаламады. Бацылау тобындағы науқастардың 78,6% емдеудің 6-7 тэулігінен бас ауыруы мен айналуының жойылуы байқалса, 15-16 күндері ғана басқа симптомдардың басылғандығы анықталды.
Қорыта келгенде, ми қан айналымы созылмалы жетіспеушілігінің көріністерімен (бастың ауыруы, қүлақтағы шулар, бастың айналуы, үйқының бүзылуы, тез шаршағыштық, көңіл-күйдің бүзылуы) науқастарды фонтурацетам препаратымен емдеу барысында 92,9% жағдайда тиімді екендігі анықталды.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Батышева Т.Т., Бойко А.Н., Скоромец А.А. и др. Нейропротекция в терапии хронической недостаточности мозгового кровообращения. Вестн. Рос. Воен-мед. акад., 2007, №1(17). С. 11-18.
- Шахпаронова Н.В., Кадыков А.С. Нейрометаболическая терапия больных с заболеваниями нервной системы. Возможности применения актовегина. / Рус. мед. журн., 2008, т. 16, № 26, С. 1722-1725.
- Яхно Н.Н., Захаров В.В., Локшина А.Б. и др. Синдром умеренных когнитивных расстройств при дисциркуляторной энцефалопатии. / Журн. неврологии и психиатрии, 2005, №2, С. 13-17.
- Zvejniece L., Svalbe B., Veinberg G. и др. Investigation into stereoselective pharmacological activity of phenotropil // Basic Clin Pharmacol Toxicol. - 2011. - T. 109. - № 5. - P. 407-412.
- Ковалев Г. И., Ахапкина В. И., Абаимов Д. А. и др. Фенотропил как рецепторный модулятор синаптической нейропередачи // Нервные болезни. - 2007. - № 4. - С. 22-26.
- Malykh A.G., Sadaie M.R. Piracetam and piracetam-like drugs: from basic science to novel clinical applications to CNS disorders // Drugs.- 2010. - № 70(3). - P. 287-312.
- Koval'chuk V.V., Skoromets A.A., Koval'chuk I.V. и др. Efficacy of phenotropil in the rehabilitation of stroke patients // Zh Nevrol Psikhiatr Im S S Korsakova. - 2010. - T. 110. - № 12. - P. 38-40.