РЕЗЮМЕ
В научной статье приводятся данные об эффективности гиперборической оксигенации при хронических пылевых бронхитах у работающих на нефтеперерабатывающем заводе. По данным иммунологических биохимических и клинических материалов показаны реальные улучшения клинического состояния функций внешнего дыхания у больных с бронхо-легочными патологиями.
SUMMARY
In the scientific article it is cited data about efficiency hyperbolically oxygenation at chronic dust bronchitis at working in oil refining factory. On data immunological biochemical and clinical materials improvement of a clinical condition of function of external breath at patients with bronchial tube-pulmonary pathologies really is shown.
Мүнай өндірісінде еңбек ететін жүмысшылардың бронх-өкпе жүйесі ауруларының алдын алу шаралары ішінде гипербариялық (жоғары қысымдағы) оксигенацияның орны ерекше. Себебі мұнай өңдеу өндірісіндегі негізгі химиялық заттардың әсерінен туындайтын бастапқы патологиялық өзгерістер қанның қурамындағы биохимиялық көрсеткіштердің өзгеруімен сипатталады. Қанның қурамындағы метгемоглобин мен сульфгемоглобиннің мөлшерінің артуы жалпы организмдегі зат алмасу үрдісінің бұзылып, гипоксия мен ацидоздың дамитындығын байқатады. Бұл үрдістің одан ары дамуы тыныс алу жүйесіндегі патологиялық өзгерістердің өршуіне алып келеді деп айтуға болады.
Сондықтан жоғары қысымдағы оксигенацияны қолдану жалпы организмнің улануын, ацидозы мен гипоксиясын төмендетуге ықпалын тигізеді деп есептедік. Соңғы жылдарда жүргізілген зерттеулер жоғарғы қысыммен берілетін оксигенацияның әсерінен ферменттердің белсенділігі артып, ацидоздың деңгейі төмендеп, метгемоглобиннің және сульфгемоглобиннің деңгейі =алыпты жағдайға келетіндігін, тканьдер регенерациясының жа=саратындығын аны=тап отыр. Алайда, мұнай өңдеу зауытында еңбек ететін жумысшылар денсаулығында қалыптасатын, бронх-өкпе жүйесіндегі өзгерістердің жоғары қысыммен берілетін оксигенацияның әсерінен кай бағытта өзгеретіндері мүлдем зерттелмеген.
Бұл зерттеудің максаты - жоғары кысыммен берілетін оксигенацияның мұнай өндірісі жумысшылары денсаулығы мен бронх-өкпе ауруларының калыптасуы барысына тигізетін ?серін гигиеналык-медициналык түрғыда бағалау болып табылады. Барлык зерттелгендер 40-55 жас аралығындағы (орта есеппен 43,9 жас) негізгі және косалкы кәсіптегі жүмысшылар болып шыкты. Әр топка 28 созылмалы обструктивті бронхиті бар жүмысшылар жаткызылды. Қосалкы топтағы жүмысшыларға тек дәстүрлі емдеу-профилактика шаралары колданылды. Ал негізгі кәсіптегі жүмысшылар екі топка бөлінді, бір тобына тек дәстүрлі, ал екінші тобына д?стүрлі емдік шаралармен катар жоғары кысымдағы оксигенация терапиясы колданды. Жоғары кысыммен беретін оксигенация арнайы кондырғының көмегімен жүзеге асырылды. Бір курска 10 сеанс тағайындалды. Медикаментозды емдеумен катар оксигенациямен емдеу барысында жаксы тиімділікке кол жетті, оның ішінде жөтелдің азаюы, демігудің төмендеуі, какырык бөлінудің азаюы, өкпедегі курғак сырылдың жоғалуы 12 наукаста (42,85±6,1) байкалды. Орташа терапевтік тиімділік (обструктивті синдромның айкындылығы азайды, какырык тастау төменделді, өкпедегі сырыл азайды) 10 наукаста аныкталды (35,71±4,3), ал 6 наукаста болмашы терапевтік тиімділік тіркелді (21,43±2,9), [1,2 ]
Салыстыру тобында (тек медикаментозды емдеу колданған топта) емдік шаралардың тиімділігі аса жоғары бола койған жок. Олардың арасында жаксы тиімділік тек аурулардың 7,1±0,5%-да, орташа тиімділік
42,9±1,2%-да, болмашы тиімділік 50,0%-да анықталды. Осы жерде айта кететін жағдай, аурулардыц топтарында жүргізілген емдеу шаралары нәтижесінде сырт=ы тыныс қызметі көрсеткіштерініц өзгерістерінде на=ты айырмашылы= байқалмады. Алынған деректерге карағанда І-ші топтағы аурулардыц емдеуге дейінгі өкпеніц өмірлік көлемі болуы тиіс шамаға %-бен есептегенде 99,7±9,6%, ал емдеуден кейін 108,2±3,7% болса, ІІ топтағыларда 101,2±8,9 және 104,6±6,4% қүрады. Осы екі топтағы көрсеткіштер арасында на=ты айырмашылы= бай=алған жо=.
Дәл осы жағдай өкпеніц қалдықты көлемін, өкпеніц жалпы көлемін жэне осы көрсеткіштердіц ара қатынасын сараптағанда да байқалды. Жоғары қысыммен берілген оксигенация аурулардыц иммунды= көрсеткіштерінде де дүрыс өзгерістерге алып келді. Көптеген зерттеулердіц нэтижелері өндірістік себептерден туындайтын бронхо-обструктивті өзгерістер иммунды= тапшылы= туғызады, оныц ішінде Т-лимфоциттердіц саны мен қызметтік белсенділігін, В-лимфоциттердіц санын азайтады жэне дисиммуноглобулиннемия туындатады. Емдеуге дейін жэне емделгеннен кейін негізгі жэне салыстыру тобындағы аурулар арасында жүргізілген зерттеулер төмендегі нэтижелерді көрсетіп отыр. Жүргізілген емдік шаралардыц тиімділігін анықтауда жеке аурулардыц көрсеткіштерін зерттеу ерекше роль атқарады.
Оксигенотерапия жүргізілген аурулар арасында көрсеткіштер децгейі бастапқыда төмен болса, емдеуден кейін оныц жоғарылауы байқалады. Осылайша лимфоциттер саны 1,34±0,1-109 г/л -ден 1,8±0,11-109 г/л-ге дейін, Т - лимфоциттердіц абсолюттік жэне салыстырмалы саны (52,5±1,5%; 0,91±0,03-109/л емдеуге дейін, 67,5±2,3%; 1,25±0,09-109/л емдеуден кейін). Алынған деректердіц нақтылығы өте жоғары болып шы=ты (Р<0,001). Бастапқы децгейі өзгермеген Т - лимфоциттердіц абсолюттік шамасы нақты жоғар,лады жеке Т - лимфоциттердіц субпопуляциясына да емдеуден кейін иммунды= түрғыда өте жайлы эсерін тигізді. Сонымен, Т - лимфоцит - хелперлердіц бастапқы төмен децгейі (51,7±0,8%) жоғары қысымдағы оксигенациядан кейін 60,2±1,9% (Р<0,001) жоғарылады, ал бастапқы децгейі жоғары болған түлғалардыц көрсеткіші (74,2±1,3%) айтарлықтай төмендеді (75,0±2,4%) (Р<0,001). Т - лимфоцит - супрессорлардыц бастапқы төмен (Р<0,05), ал бастапқы децгейі жоғары болғанда (14,8±0,8%) айтарлықтай төмендеді (3,8±1,6%) (Р<0,001).
Гистаминсезімтал Т - лимфоциттердіц бастапқы жоғары децгейі емдік шаралардыц эсерінен (12,3±1,6%-тен 2,6±0,6%) айтарлықтай төмендеді. Т - лимфоциттердіц қыметтік белсенділігі төмен болған жағдайда оксигенацияныц эсерінен жоғарылады. Дэл осы жағдай лейкоциттердіц миграциясыныц тежелу реакциясына байланысты болып отыр. Егер емдеуге дейін 0,89±0,036 болса, емдеуден кейін 0,71±0,04 болып шыкты (Р<0,001). В - иммунды= жүйесінде ешқандай да өзгерістер анықталған жо=. Салыстыру тобындағы базалы= терапия алған аурулардыц көрсеткіштері негізгі топтағы аурулар көрсеткішінен айтарлы=тай аз өзгеріске үшырады.
Базистік жэне жоғары қысымдағы оксигенация алған аурулардыц биохимиялы= көрсеткіштері де айтарлықтай жақсарды. Егер емдеуге дейін жалпы гемоглобинніц (134,4±1,5 г/л), оксигемоглобинніц (129,2±1,4 г/л) жэне церулоплазминніц белсенділігі (46,4±1,5 бірлік) төмен, ал метгемоглобинніц (3,69+0,31%), сульфгемоглобинніц (1,87±0,23%), каталазаныц белсенділігі (264,3±6,7) жэне =анныц тоты==ан глутатионы (104,1±4,2) жоғары болса, емдеуден кейін олардыц децгейі қалыпты шамаға =арай ойысты. <ол жеткізілген жа=сы нэтижелер бастапқы децгейден пакты жақсарды деуге негіз бар. Базистік терапияны ғана алған аурулар арасында да оцды нэтижелер байқалады. Алайда бұл нэтижелердіц тиімділігі оксигенацияны қосымша алған аурулар көрсеткішінен анағұрлым төмен болып шы=ты. .[3,4 ]
ӘДЕБИЕТТЕР
- Калдыкозова Г.Е. «Соверешенстоввание лечения возомоторного ренита у подростков, проживающих в районе дислокации нефтеперерабатывающего завода» // Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата медицинских наук. Астана, 2007, с. 26.
- Богданов Н.А., Коровина О.В. //Актуальные проблемы пульмонологии. - Л. 1982. с.22-33.
- Булешов М.А., Искаков Б.С., Мусабекова Л.Е., Бидатова Г.К. «Пневмонии». //Учебно методическое пособие. - Шымкент. 2006. с.61.
- Булешов М.А., Мусабекова Л.Е., Бидатова Г.К. «Ранняя диагностика и профилактика болезней органов дыхания и сердечно-сосудистой системы у рабочих промышленных предприятий» (Методические рекомендации) - Шымкент. 2006. с.85.