Денсаулық сақтауды басқару әдістерін дамыту, медициналық қызметті жоспарлау, лицензиялау және сертификаттаудың бірыңғай жолымен саланың тұтастығын қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасы денсаулық сақтауында стандарттау жүйесін құру қажет
Кіріспе: Денсаулық сақтаудағы стандарттау денсаулық сақтауда қолданылатын қызмет, жұмыс, технологиялар, өнім, ереже, нормаларды шығару және талаптарын бекіту арқылы денсаулық сақтауда реттіліктің оңтайлы дәрежесіне жетуге бағытталған қызмет.
Стандарттаудың үш үлкен объектісін көрсетеді:
- денсаулық сақтауды ресурстық қамтамасыз ету (мамандар, материалдық, қаражаттық, ақпараттық ресурстарға қойылатын талаптар);
- үдерістер (емдеу-диагностикалық, профилактикалық, сауықтыру, ұйымдық, өндірістік технологиялар);
- тиімділік (аурудың асқынулары, әлеуметтік- экономикалық көрсеткіштер).
Медициналық көмек сапасын басқаруды дамыту мақсатымен оның индикаторларына мониторинг жүргізу, соңғы қорытынды-күтілетін қорытындыға жету сатысының көрсеткіштері кіретін және аралық қорытындылар индикаторы-бір көмек сатысынан кейінгі науқастың жағдайының өзгеру көрсеткіші. Туындаған мәселе талданады, оны шешудің тиімді әдісі таңдалады, әр қызметкерге нақты күнтізбемен жұмысы жоспарланады, жоспар орындала бастайды, оның қорытындылары бақыланады, (таңдалған индикаторлар бойынша) қажет жағдайда жоспар түзетіліп және қайта қаралып соңына дейін орындалады.
Рұқсат етілген заңды бағыттар негізінде медициналық стандарттар жүйесін енгізудің екі жолын ұсынады:
- Міндетті ретінде нормативті стандарттарды бекіту (заң бұзушылық үшін заңды жауапкершілікті енгізу талап етіледі).
- Стандарттарға ұсынбалы сипаттама беру (ресурстар тапшылығын есепке алғанда бұл сатыда мақсаттырақ, әр медициналық жағдайға бейімделуге мүмкідік береді).
Жиі қоланылатын стандарттар үш негізгі бөлімдерден тұрады: 800 нозологиялық аурулар түрінен тұратын терапевттік, хирургиялық арнайы көмек, медицина тәжірибесінде жиі кездесетін, зертханалық-диагностикалық көлемі және сипаты бойынша сараланған, емдеу шаралары және функционалды зерттеу әдістері, аурудың ауырлық сатысы, емдеу нәтижесі және мерзімі.
Қазақстанның бәсекеге қабілетті 50-елдің қатарына қосылу стратегиясында ҚР Президенті денсаулық сақтауды дамыту және Мемлекеттік реформалау бағдарламасын іске асыруды жылдамдату қажет екенін көрсетті. Бағдарламада медициналық көмек көрсету сапасын бақылау жүйесін құру стандарттауды ескеретіні белгіленген, ауруларды емдеу және диагностиканың жаңа әдістерін енгізу.
Қазақстан Републикасында денсаулық сақтауды стандарттау үрдісі міндетті медициналық сақтандыруды енгізген уақыттан басталған он жылдық тарихы бар.
Денсаулық сақтауды басқару әдістерін дамыту, медициналық қызметті жоспарлау, лицензиялау және сертификаттаудың бірыңғай жолымен саланың тұтастығын қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасы денсаулық сақтауында стандарттау жүйесін құру қажет. Денсаулық сақтауда стандартту жүйесін құру бойынша жұмысты іске асыру, денсаулық сақтауды басқарудың жалпы тұжырымдамасының келешегі бар бағыттарының бірі болып табылады. Бұл дегеніміз салаға стандарттау жүйесін енгізу және даму бағдарламасын жасау қажеттігін көрсетеді. Бүгінгі таңда Қазақстанның денсаулық сақтау саласында медициналық көмек көрсетудің барлық деңгейінде стандарттаудың толық және бәрін тегіс қамти алатын жүйесін қалыптастыру қажеттілігі туындап отыр. Мұндай жүйені жасамайынша денсаулық сақтаудың ұлттық жүйесін айтарлықтай дамыған елдердің дәрежесіне жақындатуға қажетті өлшемдерге қол жеткізу мүмкін емес.
Талаптарды орындау міндеттілігіне байланысты бөлінеді: ұсыныстық стандарттар;
Заңдылық стандарттар.
Жалпы иерархиялық дәрежесі және қолданылу аясы бойынша бөлінед: жергілікті, аймақтық, ұлттық, халықаралық стандарттар.
Медициналық қызмет саласындағы стандарттарды классификациялау жұмыстарының бірі медициналық өнімдерді классификациялау болып табылады. Жіктеуге медициналық өнімнің функционалдық қатыстылығы негіз болады. Ол өнімнің диагностикалық және емдеу үдерісіндегі ерекше рөлін нақты анықтайды және классификациялауда өзіндік орынға ие болады.
ЕПМ-ді медициналық құрал-жабдықтармен жарақтау стандартына қажеттілік туып отыр.
Бұл саладағы негізгі ережелердің бастылары мыналар болып табылады:
- науқастардың диагностикадан бастап толық қалпына келуге дейінгі емдеу-профилактикалық іс-шаралардың ғылыми негізделген толық тізбегі;
- емдеу-диагностикалық үдерістердің елдегі барлық емдеу-профилактикалық және сауықтыру мекемелеріндегі артықшылығы;
- емдеу үдерісінің материалдық-техникалық тұрғыдан қамсыздандырылуы,
- дәрігерлік және инженерлік мамандарды дайындау. Емдеу-диагностикалық үдерісті жүргізудің осы тізбегін бұзуға болмайды. Материалдық-техникамен қамтамасыз етілмесе немесе ол жеткіліксіз болса, дер кезінде жүзеге асырылмаса, емдеу-қалпына келтіру процесін жүргізу және ел азаматтарының денсаулығын сақтауға жасалған басқадай күш салулар жоққа шығады.
Денсаулық сақтаудың қазіргі жай-күйі емдеу- профилактикалық мекемелерін тиімді басқару, оның ішінде олардың материалдық-техникалық ресурстарын тиімді басқару мәселесін тудырып отыр.
Медициналық техникаға қойылатын талаптарды реттемелеуші құжаттардың салааралық сипатын ескере отырып, бұл саладағы стандарттау жұмыстары мемлекеттік деңгейде жүргізіліп жатыр. Аталмыш өнімнің әлеуметтік маңыздылығы, халықаралық ынтымақтастығы, кооперация және өзара жеткізілімі халықаралық стандарттарды әзірлеу және қабылдаудың артықшылықтарын анықтап берді. Бұл бағыттағы негізгі қызмет ИСО және МЭК стандарттау жөніндегі жетекші халықаралық ұйымдардың аясына топтастырылған.
Қазақстан Республикасында басқа да кеңестік кезең елдеріндегідей және алыс шетелдердегідей стандарттау, оның ішінде денсаулық сақтаудағы стандарттаудың маңыздылығы артты.
Заманауи медициналық технологиялар, диагностика жасау және емдеу хаттамалары арқылы жүзеге асырылатын трансферт адекватты ресурстық қамсыздандырылуға зәру. Қазіргі таңда ҚРда емдеу-профилактикалық ұйымдарды медициналық құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету, оны тұтыну дәрежесін анықтау мәселесі әлі де жеткілікті қаралмағандығын ескере отырып, медициналық көмек көрсету сапасын жетілдіру мақсатында медициналық ұйымдардағы құрал-жабдықтарға олардың тозу және ауыстырылу қажеттілігін немесе күрделі жөндеуден өткізілу дәрежесін ескере отырып талдау жасау, сондай-ақ толыққанды және дұрыс медициналық көмек көрсетуге кедергі келтіріп тұрған айтарлықтай әлсіз тұстарды анықтау қажеттігі айқындалып отыр. Медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық базасына талдау жасау медициналық құрал-жабдықтардың пайдаланылуын, сапасын, бұзылу салдарынан пайдаланылмай тұрып қалу жиілігін және ондай жағдайларды болдырмау мүмкіндіктерін көрсетуі қажет. Жаңа құрал-жабдықтарды сатып алу қажеттілігінің болуын анықтау керек.
Қорытынды: Осылайша денсаулық сақтау саласын стандарттаудың оның ішінде емдеу-профилактикалық мекемелерін ресурстық қамтамасыз етудің көпқырлы мәселесін шешу қажеттілігі туындайды.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Кодекс Республики Казахстан «О здоровье народа и системе здравоохранения»
- Государственная Программа развития здравоохранения РК на 2011-2015 годы «Саламатты Казахстан» от 29.11.2009 г.№1113
- Аканов А.А.,Тулебаев К.А.,Турдалиева Б.С.,Исина З.Б. Теория и практика организации здравоохранения. – Алматы: 2003. - 64с.
- Аканов А.А., Камалиева М.А. Система здравоохранения Республики Казахстан:современное состояние, проблемы, перспективы. - Алматы: 2003. - 57с.