Аңдатпа
Бул мақалада жеке тұлғаны қалыптастырудағы инновациялық технологиялардың ролі мен маңызы және олардың түрлері сипатталады.
Қазақстанда әрбір ұрпақтың ертеңгі күні дүниенің төрт түкпірінде өзінің қалаған, ұнатқан және қоғамға пайда ойлар мақсатта еркін еңбек ете алатын болуын Елбасымыз қадап айтты. XXI ғасыр білімнің жаңа философиясын, жаңа ақпараттық -коммуникациялық және инновациялық технологияларды талап етеді. Бәсекеге қабілетті Қазақстан, бәсекеге қабілетті Қазақстанның қарышты экономикасы десек те, жақсы экономикадан демеу алатын қуатты әлеуметтік мемлекеттің қабілетті халқы үшін де ең қажеттісі - білімділік. Сонымен қатар еліміздің білім беру жүйесін жетілдіруге көзделіп отырған мақсаттардың ең негізгісі - әрбір жеке тұлғаға білім алудың өмірлік жолын еркін таңдауына мүмкіндік туғызу. Сындарлы ойлайтын,өз мүмкіндіктеріне сенімді; әртүрлі әлеуметтік және өндірістік проблемаларды өз бетінше шешуге қабілетті тұлғаны дайындау үшін оқытудың сапасын жетілдіру аса маңызды мәселе болып табылады.
Сонымен қатар студенттердің жеке қабілеттеріне қарай педогогикалық үрдісті ұйымдастырудың негіздеріне жасалған талдау оның инновациялық қызметтен тұратындығын айқындады. Еліміздің білім беру жүйесінде жаңа технологиялардың біршама қатары өсіп келеді. Бұл білім саласындағы жан- жақты ізденістің өркен жайып, үлкен шығармашылық ізденіске ұласу бағытын көрсетеді. Білім беру саласындағы жаңа технологияларға негізделген өзгерістер, жаңалықтар, оқыту және тәрбиелеу ісін ізгілендіру, демократияландыру, ұлттық ерекшеліктерді ескеру, саралап оқыту оқытушылардың қауымының басты міндетіне айналуда. Сонымен инновациялық қызмет дегеніміз не? Инновациялық қызмет - дәстүрлі нормаларға сәйкес емес кешенді проблемаларды шешуге бағытталған біртұтас үрдіс. Ол идеялар кеңістігінде емес,инновациялық тәжірбиелердің барысында жүзеге асырылып жатады.
Инновациялық қызмет нәтижесінде жаңалықтардың пайда болуы н қамтамасыз ететін өзара байланысты жұмыстардың жүйесін көрсетеді.
Мәселен:
- Жаңа білімге бағдарланған ғылыми-зерттеу қызметі жаңалық ашуда:
- Құрал технологиялық білімге бағдарланған жобалау қызметі жаңа - жоба құруда;
- Тұлғаға бағдарланған білім беру қызметі инновациялық жобаны іске асы руды қамтамасыз етуді көздейді.
Ал «инновация» ұғымы социология мен педагогикадан жаңалық, жаңа әдіс, жаңа жоба түсінігінде қолданылып келеді. Инновациялық технологиялардың ортақ белгілері болады. Олар: оқу жұмысы тәсілдерін жеңілдету және жандандыру, танымдық іс әрекеті блоктар арқылы материалдарды оқу және т.б.айрықша көрсететін жаңашыл мұғалімдер позициясын бағытын авторитарлықтан демократиялыққа, ізгілік бағытын ауыстыруға деген ұмтылушылықты айтуға болады,бұл жаңа педогогикалық ынтымақтастық деген бағытқа орын берді. Қазіргі уақытта Қазақстанда білім беру саласында өзіндік ұлттық үлгі қалыптасуда, яғни педогогикалық лексиконға педагогикалық технология түсінігі енді. Бұл үрдіс білім парадигмасының өзгерумен қатар жүреді. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес,оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын алдыңғы орынға қойып отыр. «Технология» деген термин гректің тамыры techne - өнер, шеберлік, кәсіп және logos - ғылым, білім деген сөздерінен шыққан. Екі түп тамырының бірлігін шеберлік туралы ғылым немесе ілімді беретін сөзді құрайды. Ол өндірістік процестерді жүргізудің тәсілдері мен құрал туралы білімдер жиынтығы.
Технология термин! - өнімді өндіру процесі барысында жүзеге асырылып, шикізатты өңдеудің, жасаудың жағдайларын, қасиеттерін, формаларын өзгерту әдістерінің жиынтығы ретінде бірқатар басқаша анықталады. Технология ғылымы ретінде міндеті - практикада өндіріс, процесстерінің ең тиімділерін анықтау мен қолдану мақсатында физикалық, химиялық, механикалық және тағы басқа заңдылықтарды анықтау.
Барлық жасалған және қазіргі күнде адамның қолданып жүрген технологиялардың екі түрге белуге болады: өндірістік және әлеуметтік, өндірістік технологияларға үлгі ретінде табиғат шикізатын қайта өңдеу технологиясы болады. Бұл жағдайда технология деп бастапқы материалды өнім шығуында белгілі бір алдын ала берілген қажеттерді бөліп алу мақсатымен қайта өңдеу процесс! өңдеу процесс! деп айтады. Әлеуметтік технология деп онда бастапқыда соңғы нэтиже болатын адам болады, ал негізгі оның көрсеткіші өзгеріп тұратын бір және бірнеше оның қасиеттері болады. Әлеуметтік технологияға классикалық үлгі ретінде жұмысшыларды өз мамандықтарына оқыту қызмет етуі мүмкін. Әлеуметтік технология ол өндірісте қолданатын технологиядан принципиалды түрде өзгешелігі бар.
Әлеуметтік технологиялар ұйымдастыру және жузеге асыру жағынан өте күрделі және оралымды. Әлеуметтік технология ол өте жоғары деңгейдегі ұйымдастырылған технологиялар деуге болады, себебі адам әлеуметтік технологияның объектісі,ол өте көп жақтылы жүйе. Оған күші мен бағыты әртүрлі болатын саны көп сыртқы әсерлер ықпал етеді, кейде олар қарама - қайшы болады, осыған орай көбінесе әсерлер қандай қаншалықты тиімді болатындығын алдын ала айтуға қиын. Сондықтан әлеуметтік технологияны өндірістік технологияның анықтамасында мүмкін болатындай белгілі бір дәл таңдап алынған процестің жиынтығы деп айтуға болмайды. Өндірістік технологияны дамыту арқылы тым жоғары нәтижелерге жетуге деген ұмтылушылық білім беру саласында тастап кетпейді ,аттап кетеді. Педагогикалық іс - әрекет саласында « технология» деген сөздікті енгізу «индустриялдық» технология (Ф.Б.Гильбрейт, Ф.У.Тейлор) деген идеяға негізделген және ол оқытуда техникалық жабдықтарды қолданумен байланысты.
Бұл бағытты бірқатар бұрынғы Кеңестік үкіметтің аймағында ғалымдар (Б.Л.Беспалько, Л.И.Пидкасистый) қолдайды. Білім беру саласындағы педогогикалық технологияның басқа бағыттары оқу материалдарын талдау техникасын,мұғалім мен оқушылардың іс-әрекетін (Т.А.Ильин) ұйымдастыруды іздестіруде. Осымен қатар педогогикалық технология ұстаздар мен студенттердің аз ғана күш жұмсап тиімді принциптері мен әдістерін анықтауға бағытталған . Педогогикалық технологиялар білім беру аймағына қатынасы болады . Erep білім берудің мақсаты білім жүйелерін меңгеру ретінде анықталса, онда технологиялар да білім беру сияқты білімнің сапасы мен меңгерумен бағаланады. Қазіргі уақытта «педагогикалық технология» ұғымы түрлі мағынада түсіндірледі. Көп тараған анықтама B . Л . Беспалько ұсынған: ол педагогикалық технология оқу мен тәрбие процестерінің (теориялық негізделген ) еске түсіру барасында қолданған құралдар мен әдістер жиынтығы,олар білім мақсатын тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Педогогикалық , технологияға берілген басқа да анықтама бар, ол: оқыту процессін жүзеге асырудың мазмұндық техникада (В.Л .Беспалько) педогогикалық ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы (алгоритм), оқыту процессін ұйымдастыру мен жүргізуді жобалау барысындағы бірлескен педагогикалық іс- әрекеттерін (В.М.Монахов), барлық сабақ беру процессін жасаудың қолданудың және анықтаудың жүйелі әдісі, білімді меңгерудегі техникалық және адамның, олардың өзара әрекеттерін ескеру (ЮНЕСКО),мазмұнын қортындылау (Г.К.Селевко) В.Н. Бордовская мен А. А. Реанның білім беру технологиялары дегеніміз бұл білім беру процессіндегі ұстаздар мен студенттердің жүйелік іс - әрекеттеріне, ол мақсат мазмұн әдістерді ұйымдастырудың белгілі бір нақтылы принциптері мен өзара байланыстылығына сай нақтылы идея жасалынады.
Қазіргі кезде білім беру саласында жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану оқытушыға оқу процессінің құрылымын түбегейлі өзгертуге,оқытудағы пәнаралық байланысты күшейтуге, оқушылардың дүниетанымдарын кеңейтуге және жеке қабілеттерін көре біліп,оны дамытуға толық жағдай жасауға мүмкіндік береді.
Бүгінгі Қазақстан Республикасының тәуелсіз кеңістігінде жаңаша білім берудің мақсаты-өзін-өзі тұлғалық болмысқа бағыттау үрдісі тек қоғамның қажеттілігі мен сұранымынан туатын қабілет пен іскерлікті ұштау,оның әлеуметтік сипаттағы белсенділігі мен құлшынысы-өздігінен жұмыс жүргізуге қозғаушы күш болып табылады. Қай заманда да өркениеттің өрлеуі интеллектуалдық шығармашылық қабілеттің негізінде іске асады.Біліктілік пен шеберліктеріңізді ұштастырып, «ұлы болу оңай емес, ал ұлылардың ұрпағы болып қалыптасу одан да қиын» деген қағиданы іске асырып,өсіп келе жатқан жастарымызды әлемді мойындататын рухани биікке көтеру сіздер мен біздердің міндетіміз.