Андапта
Оқу - тәрбие процесі өзінің көп қырлы және көп деңгейлі болуымен ерекшеленеді. Жүзу студент жастары арасында ең бір танымал спорт түрлерінс жатады, және де ол сауықтырудың ең бір тиімді түрі болып саналады. Адамгершілік тәрбиесі үйлесімді дамыған тұлғаны қалыптастыру бойынша жалпы педагогикалық міндет болып табылады. Жүзумен тұрақты айналысу денсалуқты нығайту мен сақтауға ықпал етеді, ағзаның дұрыс дамуына және жан - жақты даумына жәрдемдеседі. студенттердің жұмыс қабылеттілігін көтереді. Жүзу жаттығулары суық тиюмен күресудің тамаша қүралы. Социометрия үжымдағы өзара қарым - қатынасты зерттеудің кең таралған әдісі болып табылады. Мотивациялық сала адам түлғасының маңызды жақтарының бірі болып табылады. Жарысқа қатысу үшін жүзушілердің арнайы психологиялық дайындығы - бұл өзара байланысты белгілі бір буындар. Дайындық жүзгіштің темпераментінің ерекшеліктерін ескереді.
Kipicne
Оқу - жаттығу процесі - бұл күрделі, көп қырлы және көп деңгейлі құрылым. Техникалық, тактикалық және дене шынықтыру дайындығымен қатар психологиялық дайындыққа ерекше орын беріледі. Оның мақсаты жеке тұлғаның қасиеттерін жинақтауға, оларды жетілдіруге, олардың спорттық іс - әрекеттегі маңыздылығына баса назар аударуға бағытталған. Бұл спортшының «басты» және «екінші дәрежелі» қарым - қатынасын және спортпен шүғылдану процесі барысында, өзіне, сондай-ақ айналасындағыларға қарым - қатынасын өзгерту жолымен жүреді.
Жаттығушының, спортшының психологиялық даярлығын, ең бастысы, жаттығу барысында тәрбиеленушінің жағдайы мен мінез - құлқын жүйелі басқару арқылы жаттықтырушы жүзеге асырады.
Жүзушілердің оқу және жаттығу процесі, басқа да спорт түрлері сияқты өз құрылымы бойынша өте оңай емес. Тәрбиеленушілерге адамгершілік сипаттағы көптеген нормалар (сана деңгейінде) салынуда,олар арқылы әлеумет сапасы үшін маңызды. Бұл қасиеттер: достық, өзіне деген, Отанға және қоршаған ортаға деген махаббат, адамгершілік, ашықтық, саналы және еңбектегі белсенділік, өзін - өзі сыншылдық, сондай - ақ өз қасиеттерін жақсартуға ұмтылысты тәрбиелеу.
Адамгершілік тәрбиелеу процесі мақсатты, онда жаттықтырушы тәрбиеленушінің (спортшының) жеке басын және жалпы ұжымшылдықты тәрбиелеуге эсер етеді.
Спортшының жеке қасиеттері, олардың дамуы да индивидуумды оқыту жэне тэрбиелеу объектісі болып табылады. Ол (яғни - спортшы) жаңа ұжымға қалай эсер ете алады, ондағы қарым - қатынастардың өзі («спортшы - спортшы», «спортшы - ұжым»), ұжымда жэне оның шегінен тыс өзара қарым - қатынас жүйесінің жэне т.б. - мұның барлығы зерделенетін жеке қасиеттерге қатысты.
Спортшы мен ұжымның өзара қарым - қатынасын зерттеу эдістерінің кең ауқымынан бірнеше бөлікке белуге болады. Олар өзара қарым - қатынастың эртүрлі жақтарын анықтайтындықтан, оларды социометрия сияқты эдіске біріктіруге болады. Бұл эдіс соңғы жылдары танымал жэне кең таралған. Ол өткізудің қарапайымдылығы мен қол жетімділігін білдіреді. Бұл эдіс келесілерді анықтауға мүмкіндік береді:
- топта жүзушілердің беделін анықтау (топ көшбасшысын анықтау);
- мықты жүзушілердің өзара қарым - қатынасы, сондай - ақ олардың элсіз жүзгіштермен қарым - қатынасының сипаты;
- жеке алынған жүзушілердің жеке тұлғааралық байланыстары;
- ұжымдағы жаңадан келгендердің жағдайы;
- топтың топтасу деңгейі, сондай - ақ жеке жүзушілер арасында қарым - қатынас қажеттілігі.
Спортшылармен жұмыс басталар алдында немесе оның процесінде жаттықтырушы (нұсқаушы, оқытушы) тәрбиеленуші туралы ақпарат жинауға негізделеді. Оның арсеналына жеке адамның темпераментін анықтау арқылы спортшының қандай да бір қызмет түріне бағыттылығын анықтау кіреді. Жеке тұлға темперамент!, жалпы белгілі факт ретінде, жеке тұлғаның өзгермейтін бөлігі болып табылады.
Темпераменттің қасиетгері көбінесе интроверсия жэне экстраверсия сияқты факторлармен бағаланады. Бүл факторлар бір - біріне қарама - қарсы. Бірі ұмтылыс (бағыттылық) «сыртқа» (экстравертность) шоғырланған, басқаларында - «ішке» (интровертность) шоғырлану жүреді. Жеке тұлғаның психикасының бағытын анықтау үшін экстраверт пен интровертгің мінез - құлықтық ерекшеліктерін салыстыру рәсімі өтеді.
Экстраверттер мен интроверттердің салыстырмалы сипаттамасы, келесі: біріншісі - от қасиетіне ие (жарықтық, тозаңдылық, концентрат (назар), жылдамдық, кеңдік және т.б.), басқалары - олардың қарама - қарсы - су қасиеті (тыныштық, ағыту, жатырлық, тыныштық жэне т.б.). Экстраверт әлемнің айналасында, ал интроверт - ішінде айналғанын жақсы көреді.
Оқыту - бүл жеке тұлғаның жеке қасиеттерін дамыту процесі, құрылымы бойынша пластикалық (жағдайлар мен шарттардан өзгеретін), экстраверттерде ол сәтті өтеді. Олар үшін тапсырманың басталуына жылдам кірісу, сондай - ақ қашықтықты өту үрдісі тән.
Интроверттер экстраверттерге тікелей қарама - қарсы, керісінше - тапсырмаларды орындауда монотондылықты жақсы көреді. Базалық оқыту кезінде интроверт көрсеткіштері мен нәтижелері жоғары болуы мүмкін.
Оқу және жаттығу процесінде экстравертте де, интровертте де өзінің жеке қызмет стилінің қалыптасуы мен жетілдірілуі жүреді. Оң жағдайда да және сабаққа деген мотивация болса, экстраверттер мен интроверттар жүмыс атмосферасына тезірек бейімделеді.
Темперамент қасиеттерін ашатын мәселені қарастыра отырып, оның эмоциялық құрамын қозғамауға болмайды. Оған нейротизм (яғни - эмоциялық қозу - тұрақтылық) сияқты факторды жатқызуға болады. Осы фактор бойынша көрсеткіштердің артуы қалыс қалмауын, тепе - теңсіздігін, қоздырғыштан тыс, мазасыздық сезімін куәландырады. Томен көрсеткіштер - спорттық іс - әрекет үрдісінің жүруінің тұрақтылығының дәлелі.
Әр уақытта және жүзуші - спортшыларда әр түрлі мамандар жүргізген зерттеулер көп қарама - қайшы нәтижелер берді. Осыған ұқсас - экстраверсия факторымен жеке тұлғалардың қысқа қашықтығына, интроверсия факторымен ұзынға көбірек бейімделуі нәтижесі болды. Нейротизм дәрежесі спортшыларды жарыстарға дайындау үрдісі мен құрылымына эсер етеді.
Белсенділіктің пайда болуы кезінде адам (жеке тұлға) үшін оның «Шабыт» негізгі көзі,оның қажеттілігі болып табылады. Оның өмір сүруі мен дамуы үшін қажетті адамның сынағы кезінде құрылатын жағдайы жэне қажеттіліктерге анықтама береді.
Адамның қажеттілігі үш негізгі топ қалыптасады: биологиялық, элеуметтік жэне рухани:
- биологиялық (материалдық қажеттілік) - тамақ, тұрғын үй, киім, тұрмыстық жэне басқа техника жэне т. 6.;
- әлеуметтік - әлеуметтік топқа жататын, онда белгілі бір орын алу, белгілі бір зейінді пайдалану және т.б.;
- рухани (мәдени) - өзін - өзі танудан , қоршаған ортаға дейін тану(кең мағынада).
Барлық үш қажеттілік адамға негізгі сипаттама береді және барлық осы қажеттіліктер әрқайсысында қайталанбас және әр түрлі бағалау комбинацияларын құра отырып, өзінің басымдығына ие. Алайда, көбінесе әлеуметтік қажеттіліктер басым болып табылады.
Қорытынды
Спортшының ерекше жағдайына спорттық қызметтің мотивациясын жатқызуға болады. Спортшының мұндай жай - күйі тең арақатынаспен, өзіндік формуламен сипатталады: «қажеттілік - мүмкіндік» немесе «мүмкіндік - қажетгілік» және спорттық қызмет пәні мақсаттарды қалыптастыру мен өмірге енгізу фундамент! (қаңқасы) болып табылады. Олардың рөлі - «қазіргі уақытта және осы жерде» мүмкін болатын ең жоғары спорттық нәтиже шығаруға бағытталған күш - жігер.
Спортшылардың базалық психологиялық дайындығынан басқа - арнайы дайындық жүреді. Ол құрылымдық және өзара байланысты буындар жүйесін қамтитын жарыстарға белгілі бір түр мен дорежете дайындық процесінде көрінеді. Мүндай даярлықта әр спортшының темпераментінің ерекшелігі ескеріледі. Жарыс шарттары туралы ақпарат жинау кезінде, егер осы бассейнде бастау алғаш рет болған жағдайда, жағдайдағы жаңалықты ескеру қажет. Жүзгішті алдағы жарыстарға алдын ала дайындау процесі спортшының мүмкіндіктеріне сәйкес келетін мақсатты қондырғыны анықтайды. Жарыс басталар алдында спортшыға тән мақсаттар мен мотивацияларды өзектендіруге үлкен көңіл бөлінеді.
Тәрбиеленушілердің жай - күйін бақылау және оның өзгеруіне байланысты тактикалық жоспарды түзету (жеке жаттығу, суға кіргенге дейін уақыт өткізу, психо реттеуші жаттығу).
Әдебпет:
- Булгакова Н.Ж.. Авдиенко В.Б., Фомиченко Т.Г. Пятьсот статей по плаванию// Теория и практика физической культуры. - 1995. - № 10. - С. 48-51.
- Орлов А.В. Использование средств плавания в системе реабилитации слабовидящих детей// Педагогика-психилогические и медико-биологические проблемы физической культуры и спорта. - 2009. - № 10.
- Коц Я.М. Спортивная физиология. - M.: Физкультура и спорт. 1998. - 200 с.
- Ильин Е.П. Психология спорта. - СПБ.: Питер. 2008. - 352 с.