Kipicne
Элемге танымал Испания елінің даңқты суретшісі Павло Пикассо өзінің «Герника» картинасы арқылы атағы шығып, дүние жүзіне кеңінен мәлім болған. «Герника» шығармасының атын П. Пикассо өзінің туған қаласының құрметіне қойған.
Зерттеу әдістері
Картинадағы бейнеленген бей - берекет сызықтар, олардың хоастикалық бағыттардағы қозғалыстар композициясын көрген адамдардың еріксіз түрде «Бұл картинадағы эстетика қайда?» - деген сұрақты ой туғызады. Бірақ бүл көріністер қарапайым көрерменге түсініксіздеу, қабылдауға қиындау болып көрінгенмен, көркемдік мазмұнының тереңдігімен дүние жүзіне белгілі болып, оны жазған суретшінің даңқы екінші дүние жүзілік соғыстан бүрын - ақ, элемге танымал болған [1, 15-18 6.].
Испанияның ұлы суретшісінің қазіргі кезде төрткүл дүниені таң қалдырған, өзінің туған қаласы туралы салған бүл аталған кең көлемді кескіндемелік туындысын, кезінде замандастары мен суретшілер қауымы дұрыс қабылдай алмаған. Бұл жағдай картинаның көркемдік ерекшелігінің әдеттегі дәстүрлі бейнелеуден тыс болуымен байланысты, оның мәнінің тереңдігін сол кездегі көпшілік қауым жеткілікті түсіне бермеген. Кәсіби суретшілер “Пикассо деген суретші өнерде қалыптасқан көркемдік дәстүрді бұзды” - деп картина мәнін дүрыс түсіне бермеген. Ол кездегі өнердің дамуында өмір шындығының әсемдік көрінісін көрсетуге басымдық беріліп, көркемдік шындық шынайлық тұрғысынан бейнеленетін заманда, бүл суретшінің соғыс зардабын кең көлемде өзіндік жаңа әдіспен беру әрекеті өнер дәстүріне деген жаңашалдық сипаты бар жағдай болатын. Мұндай қарсылықтың қалыптасуына эсер еткен жағдайдың тағы бірі, кескіндемелік картинаның идеялық мазмүнымен соғыс зардаптарын бейнелеумен байланысты болды[2, 25 - 28 б.].
Екінші дүние жүзілік соғыстың алдында төрт жыл бүрын Германия фашистері Испанияның Герника деген шағын қаласына бомба тастап тас - талқан етіп қиратқан. Картина мазмұнын құрайтын көріністерде, осы қаланың қирауы, фашизмнің зұлымдық іс - эрекетінің көріністері - құлаған үйлердің үйіндісі, аққан қан, сынған ағаш, ұшқан жаңқалар, бөлініп қалған - адамның қол мен аяғы, жарылған бас, сынған қабырға мен жіліншік сүйектері, жарықшақ үшқындары, шашылған дүние мүліктердің қалдықтары. Бұл көріністер шығарма композициясының бейнелеу заңдылығының ережесіне сай
келмейтін, шынайы көріністеріне бағынбайтын берекетсіздік сипатына сай құрамдалуының өзі соғыс пен фашизмнің қанды қол әрекетінің ақырғы сәтін көрсетеді. Кескіндеме туындысында көңілді жарқыратар бояу түстері аз, біріңғай бұлтты күндер мен қоңыр күзді елестететін түстерге басымдық берілген. Кескіндеме шығармасының көркемдік бейнелері түрлі - түсті бояу арқылы берілуі тиіс болғанымен, шебердің осы шартты әдейілеп бүзуы, фашизмнің адамзат өміріне жасаған қастандығын эпопеялық стильде суреттеуімен астарластыра, әшкерелеуге баса көңіл бөлген. Картина композициясындағы шым - шытырық, бей - берекет көріністердің ішін мүқият қарағанда гитлердің бет бейнесі, оны айғақтайтын мұрын астындағы мұрты анық байқалады. Адамзаттың қас жауы болған, қанішер Гитлердің көрінісін суреткердің бүлайша топтамалауы, оның соғысқа деген қарсылығын білдіріп, фашистердің әрекетін төрткүл дүние алдында әшкерелейді [3, 34 - 38 6].
Әлемге танымал суретшінің жоғары идеялы көлемді композициясын дәстүрлі бейнелеу өлшемдерінен шығып, сол кездің көрермендерінің қабылдауына қиындық туғызатын көріністерге баруы, ойлануға мәжбірлеуін өз замандастары кезінде түсіне бермеген, оны, шынайы бейнелеу әдістерін жоғары дәрежеде меңгеріп, озық үлгі көрсеткенімен шынайы көріністерді шыншылықдықпен бейнелеу әдістерінен алшақтап, бей - берекетсіздік, жөнсіздік сипаттарындағы топтамалауға баруы, бұл образ сомдауды сол кездегі көпшілік түгелі, замандастар арасында түсініспеушілік туғызды. Ал, бүл болса сол кездегі бейнелеу өнеріндегі қалыптасқан дәстүрді бүзушылық ретінде танылған, сонымен қатар композициялық сюжетті танытатын - жаңашылдық ретінде көпшілік арасында оң көзбен қабылданбаған.
Шын мәнінде, бүл сипаттағы сюжетті құрамдау, ұлы суреткердің дүние жүзін қамтыған, барлық халықтарға өлшеусіз ажал әкелген, фашизмнің жексұрындық әрекетін көркемдік топтамалау әдісімен жоғары деңгейде бере білген. Сөйтіп П. Пикассоның «Герника» картинасы жер жүзінің талай елімен жерін қамтыған, миллиондаған адамар өмірін жалмаған, сұм соғыстың нәтижесін көркемдік тілмен бір ғана картина ауқымына сыйғыза көрсеткен шығарма.
Суреттің мәні тақырыбымен, сонылық көркемдік шешімімен көрермендерді таң қалдырса, екінші жағынан алғанда фашистік басқыншылардың іс - әрекетін дүние жүзіне жайып, әшкерелеуі, гестапаның назарына жарық көрген бойда ілініп, олардың қудалауына ұшыраған. Пикассоның шығармашылығы үнемі бақылауда болған. Бір күні суретшінің шеберханасына неміс офицеры келсе, «Герника» картинасының репродукциясы стол үстінде жатқан екен. Даңқы шыққан суреттің стол үстінде жатқан түрлі - түсті етіп, қағаз бетіне басылған суретін көріп гестапа өкілі: - мүны жасаған кім? - деп, П.Пикассодан сұрапты. Сонда суретші - «Мұны жасаған сіздер, егер қажет болса алыңыз менің сізге деген сыйым болсын», - деген екен. Мұны естіген неміс офицеры ұялғаннан үн - түнсіз дереу, шеберханадан шығып кетіпті. «Мұны жасаған сіздер» - дегені, «соғысты жасағын сіздер, бұл көңіл аздыратын көріністер сіздердің соғысқұмарлық әрекеттеріңіздің жемісі» - дегенді аңғартқан.
Қорыта айтқанда ұлы суретшінің «Герника» атты картинасы адамзаттың соғысқа қарсылығын көркемдік бейнелеу тілімен корсете білген, фашизмнің әрекетін айыптаған, соғысқа қарсылық пен бейбітшілікті қолдау идеясын әлемдік масштабқа алып шығып, тудай қылып көтерген, туынды болды. Ал суретші болса, сол кездегі көркемдік ортада бейнелеу дәстүрі мен тарихына жаңашылдық бағыт - бағдар әкелген шығарма ретінде өнер тарихынан орын алды.
Испанияның ¥лы суретшісі П.Пикассоның «Герника» атты картинасы - сұлулықты көрсетуден бұрын мазмұнға, бояу түстеріне қарағанда пішінге басымдық берілген шығарма. Бұл көркем еңбек жастар мен оқушыларға көркемдік білім мен эстетикалық тәрбие беру үдерісінде қолдануға болатын, ұтымды таным мен тәрбие құралы ретінде қабылданады.
Әдебііет:
- Ералин Қ.Е. Бейнелеу өнерінің шығармаларын интерпритациялау ұстанымдары мен талдау // Научные исследования в современном мире. Украина. 26 - 27 октября. - 2015
- Ералин Қ.Е. Кескіндеме шығармаларын бағалауға болашақ мұғалімдерді даярлаудың негізгі бағыттары. // Астана - 2015
- Громов Е.С. Природа художественного творчество.М.Просвещение, 1986. - 239 с.