Кіріспе. Өт қабының жедел және созылмалы өт тас аурулары консервативті және хирургиялық емдеудің көптеген әдістеріне қарамастан, ас қорыту жүйесінің жиі кездесетін ауруларының бірі болуды тоқтатпайды, бұл дұрыс емес емдеу тактикасымен көптеген басқа ауруларға әкеледі. Әдетте бұл ауруларды емдеу үшін лапароскопиялық немесе классикалық холецистэктомия (ХЭ) жасалады. Өт қабын хирургиялық жолмен алып тастауына қарамастан, кейбір науқастарда постхолецистэктомиялық бұзылыстардың пайда болуына әкеледі және ПХЭС жиілігі ХЭ өсуіне пропорционалды түрде артады. Кейбір авторлардың деректері бойынша ПХЭС кездесу жиілігі орындалатын операцияның күрделілігіне және өт қабындағы қабыну процесінің дәрежесіне байланысты 5% - дан 50% - ға дейін ауытқиды[1,2,3,4]. ПХЭС -ке қатысты бұл көрсеткіштер осы проблеманың өзектілігін және одан әрі зерттеу қажеттілігін көрсетуді негіздейді.
Бұл жұмыстың мақсаты-ПХЭС дамуының негізгі себептерін анықтау, оны диагностикалау және емдеу принциптерін анықтау.
Зерттеу материалдары мен әдістері. Зерттеу барысында Түркістан облысы, Облыстық клиникалық ауруханасы, №1 хирургия бөлімінде (№1 ОКА ХО № 1) 01.04.2020-04.10.2020жж. аралығындағы 490 науқастың сырқатнамасы мен статистикалық мәліметтері зерттелді.
Нәтижелер мен талқылаулар. 490 науқас ер адамның 171-і(35%), 28-86 жас аралығындағы 319 әйел(65%) болды. Жоспарлы түрде портал арқылы шұғыл түрде 431(88%) және 59(12%) келіп түсті. Барлық науқастар стандартты белгілермен және ӨТА синдромдарымен келді. Симптомдардың дұрыстығын анықтау үшін қабылданған науқастарға зертханалық және аспаптық зерттеулер жүргізілді. Оның 270 – і(55%) - ӨТА. Созылмалы калькуляциялық холецистит, 171(35%) – ӨТА, жедел калькуляциялық холецистит, 49(10%) - өт қабының және өт жолдарының тас қабыну аурулары. Барлық деректерді зерттей отырып, 441(90%) науқасқа жалпы наркозбен лапароскопиялық ХЭ жүргізілді, 49(10%) науқасқа одан әрі техникалық қиындықтардың орташа деңгейінде іш қуысының медианалық лапаротомдық тілігіне конверсия жасай отырып, ЛХЭ жүргізілді. Барлық науқастар сауығып және тұрғылықты жері бойынша хирургтарда операциядан кейінгі жараны таңуға арналған ұсыныстармен шығарылды. 123 (25%) қайталанған шағымдар келіп түсті, әртүрлі сипаттағы, қарқындылықтағы және локализациядағы іштің ауырсынуына шағымдар болды. Науқастарды тексеру көлеміне клиникалық-анамнестикалық және зертханалық деректер, рентгенологиялық және аспаптық зерттеулер(УДЗ, ЭФГДС, ЭРПХГ,КТ және т.б.) кірді.
Нәтижесінде 123 науқастың ішінен гепатобилиарлық жүйенің патологиясы 46 пациентте (37%), гепатобилиарлық жүйемен байланысты емес патология 77 пациентте(63%) анықталды. Гепатобилиарлі трактінің патологиясы тобында ПХЭС дамуының себептері мыналар болды: 12 пациентте резидуалды холедохолитиаз, үлкен дуоденальді емізікшедегі (ҮДЕ) өзгерістер – 14 – те, холедохтың дистальді бөлігінің тарылуы-20 науқас. Зерттеу нәтижелерін талдау гепатобилиарлық жүйенің хирургиялық патологиясы бар топтар 46 пациентті(37%) құрағанын, ал гепатобилиарлық жүйемен байланысы жоқ екінші топ біріншісінен екі есе асып түскенін көрсетті: 77 науқас (63%). Бұл қазіргі диагностикалық мүмкіндіктер хирургиялық аурудың себебін және оның асқынуын ХЭ операциясынан бұрын анықтап, араласудың оңтайлы көлемін таңдауға мүмкіндік беретінін көрсетеді. Хирургиялық патологияның қайталануы, өт жолының бұзылуының және билиопанкреатиялық гипертензияның дамуының себебі, өт қабы мен конкременттерді алып тастау толық қалпына келтіруді қамтамасыз етпеген кезде ғана мүмкін болады. Хирургиялық патологияны жою әдістері де өзгерді (холелитиаз, ҮДЕ патологиясы, стеноздар және түтік жүйесінің құрылымы және т.б.). Қазіргі уақытта таңдаулы әдістерге мининвазивті араласулар болып табылады: ЭПСТ, литотрипсиямен және литоэкстракциямен ЭПСТ, стенттеу, лапароскопиялық операциялар. Соңғы жылдары ӨТА жанындағы емдеу алгоритмі де оңтайланды: өт қабындағы немесе түтіктердегі конкременттердің анықталуы хирургиялық емдеу үшін көрсетілім ретінде қаралады, бұл ретте кезек күттірмейтін араласулар тактикасы жағдайды бағалау барысында айқындалады және операцияға дейінгі кезең мерзімдерін барынша қысқартылу қарастырылған. Бұл оң факторлардың артында теріс сәттерде жасырылады.
Тұжырымдар.
- ӨТА және оның асқынулары кезінде операцияға дейін ПХЭС дамуын болдырмайтын шешімдер мен емдеудің оңтайлы сипаты мен көлемін айқындау қажет. Қол жеткізу үшін соңғы зертханалық және аспаптық зерттеулердің толық арсеналын қолдану.
- Тек ПХЭС бар пациенттердің клиникалық-анамнестикалық, аспаптық және зертханалық деректерін мұқият талдау ПХЭС патогенетикалық шығу тегін бағалауға мүмкіндік береді.
- ӨТА бар пациенттерде асқынулар мен қосалқы аурулар болған кезде холецистэктомия емдеудің соңғы кезеңі ретінде қарастырыла алмайды.
Әдебиеттер
- Хирургиялық аурулар. Жоғары медициналық оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық / / ред. м.и. Кузина.- М.Медицина. 2006.
- Хирургиялық аурулар. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық / / ред. В. С. Савельева және А. и. Кириенко.-М. - ГЭОТАР-Медиа. 2008ж.
- Хирургиялық аурулар жоғары медициналық оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық / / ред. а. ф. Черноусова - М. ГЭОТАР-Медиа. 2010.
- Клиникалық хирургия. Ұлттық шығарылым. // Под ред. В. С. Савельева. А.И. Кириенко. -М. - ГЭОТАР-Медиа. - 2009.
- Martin DJ, Vernon DR, Toouli J. өт жолдарының тастарын хирургиялық және эндоскопиялық емдеу. Cochrane Database Syst Rev 2006:CD003327.
- Waage A, Stromberg C, Leijonmarck CE және т.б. жалпы өт жолын лапароскопиялық зерттеудің алыс нәтижелері. Surg Endosc 2003;17:1181-5. Epub 2003 Мамыр 13.
- Riciardi R, Islam s, Canete JJ және т.б. жалпы өт жолын лапароскопиялық зерттеудің тиімділігі мен нәтижелері. Surg Endosc 2003;17:19-22. Epub. 2002 Oct 29.
- Lygidakis Нью-Джерси. Холецистэктомияның операциялық қауіп факторлары-егде жастағы адамдарда холедохотомия. Surg Gynecol Obstet 1983;157:15-9.