Кіріспе. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында «Біз түпкі өнімдерін экспортқа шығаруға бағдарланған өндірістерді, мұнай-газ, көлік саласындағы және машина жасау мен металлургиядағы, химия және агроөнеркәсіп кешеніндегі басқа да ішкі салаларда бірлескен кәсіпорындар құруға және дамытуға арқа сүйеуіміз керек» делінген.
Қазіргі уақытта негізгі өзекті мәселенің бірі қалдықсыз технология жасау арқылы жаңа өнімдер шығару, табиғи шикізатты тиімді өңдеу және металл жабдықтары мен құрылғыларды коррозиядан сақтау болып саналады.Қазіргі кезде барлық дамыған елдердің өндірістерінің ең маңызды мәселелерінің бірі металл коррозиясының шығынын жою болып табылады.
Зерттеу мақсаты. Металл өңдеу өндірісі қалдықтарынан алынған мырыш хлориді (II) және темір хлоридін (II) фосфор қышқылымен өңдеу арқылы металл фосфаттары негізіндегі коррозияға қарсы қаптамаларды алу технологиясын зерттеу
Материалдар мен зерттеу әдістері. Алынған өнімдердің сапасын бақылау химиялық және кристалды-оптикалық әдістермен жүзгізілді.
Рентгенофазды талдау РФА ДРОН-3 құралында 20-68° бұрыш аралығында жүргізілді (5 сурет), дифференциалды-термиялық талдау дериватографта (Паулик, Пулик – Эрдей) 20-10000С температура аралығында, 10 град/мин қыздыру жылдамдығында жүргізілді. Индуктивті-байланысты плазмалы масс- спектрометриялы детектірлі VARIAN 820-MS спектрометр құралында элементті және изотопты талдау жүргізілді.
Мырыш фосфатты өнімдерді зерттеудің термиялық әдісі жүргізілді және ол суретте 7 көрсетілген. Термиялық өңдеуге кезінде температура 20-10000С аралығында эндоэффектілер байқалды, онда эндоэффект 174ОСылғалдың жоғалуы, ал 288-310оС Zn(H2PO4)22H2O құрамындағы судың жоғалатындығы, 420-5280С кезіндегі эндотермиялық үрдіс Zn(H2PO4)2–ның ZnHPO4 айналуына байланысты, ал 911-9600С кезінде Zn3(PO4)2 түзілуіне байланысты екендігі байқалды.
Зерттеу нәтижелері және талқылау. ЖазықтЫқ аралық қашықтықтардың мәндеріне сәйкес (d,А) рентгенофазды талдаудың мәндеріне және үлгінің қатысты интенсивтілігінде (1/1 1) дифрактометрдің
мәндеріне сәйкес Zn(H2PO4)22H2O моноклинді түрінің бар екендігі дәлелденді (Å 3,67, 3,31, 2,93,2,78, 1,97).
Қорытынды. Осылайша, Рентгенофазды талдау нәтижесінде тәжірибелік жолмен алынған наноқаптаманың құрамында мырыштың моно және дифосфаттары бар екендігі дәлелденді. Бұл өз кезегінде фосфатты қаптаманың сапасының жоғары екендігін көрсетеді.
Әдебиеттер
[1] Анарбаев А.А., Молдабеков Ш.М., Альмаханов Б.А. Исследование процесса разложения хлорида цинка фосфорной кислотой. // Журнал «Наука и образование Южного Казахстана». - №3. - Шымкент, 2000.-С.74- 78.
[2] Анарбаев А.А., Кабылбекова Б.Н., Айкозова Л.Д. «Мырыш-, темір- хлоридтерін фосфор қышқылымен ыдыратудың кинетикасы //Наука и образование ЮК. – 2009. - №1 (74). - С.88-90.