Түйін

Мақалада науқастардың жынысына, жасына және жыл мезгілдеріне байланысты қаланың ересек халқының арасында жүректің ишемиялық ауруымен сырқаттанушылық пен өлім-жітім динамикасы берілген. ЖИА-дан өлімнің жалпы жағдайларының біртіндеп төмендеуі анықталды. Ерлердің басымдылығы байқалады,оның ішінде алғашқы үш жас топтарында, әсіресе жас және орта жастағы тұлғаларда 4,6 есе көп. Ең көп өлім-жітім қыста анықталды, ең азы күзде және де жас кезінде өлім-жітім жиілігінің артуы байқалады.

Кілт сөздер: жүректің ишемиялық ауруы, ауру, өлім-жітім, жыл мезгілдері.

Өзектілігі. Қанайналым жүйесінің аурулары әлемдегі өлім-жітімнің басты себептерінің бірі болып табылады. Қазақстанда оларды емдеу және алдын алу бойынша қабылданған шараларға қарамастан, қан айналым жүйесі ауруларының ішінде негізгі орынды жүрек-қан тамырлары аурулары (ЖҚА): артериальді гипертензия (АГ), жүректің ишемиялық аурулары (ЖИА), ми-қан тамырлары аурулары (МҚА) алады. 2001 - 2017 ж.ж. ҚР тұрғындарының қан айналым жүйесі ауруларының ересектер арасында 2,4 есе өсуі байқалады (9676,6-дан 23544,0-ке дейін 100 мың.тұрғынға), соның ішінде алғаш анықталғандар 1,9 есе (1841,3-тен 3604,8-ге дейін) [1]. Сонымени бірге, ЖҚА-нан өлім- жітім 494,6-тен (2001) 528,3-ке дейін (2008) өсті, 2008 ж. (489,7) бастап төмендей бастады және анық төмендеуі 2009 ж. (416,4) басталды. 2017ж. (174,8 -100 мың.тұрғынға) өлім-жітім саны 3 есе төмендеді[1,2,3].

Мақсаты мен міндеттері. 2001-2017 жылдар аралығында еліміздің жаңа, тез өсіп келе жатқан мегаполисі, Шымкент қаласында, коронарлық жүрек ауруынан сырқаттанушылық пен өлім- жітім динамикасын, әсіресе, 2009 ж. бастап, республикалық көрсеткіштермен салыстырып зерттеу,. Шымкент қаласындағы жүректің ишемиялық ауруларынан ай мен жыл мезгілдеріне, сондай-ақ науқастардың жынысы мен жасына байланысты жүрек-қантамыр ауруларынан өлім-жітімін (ЖҚӨ) талдау.

Материалдар мен әдістер. Зерттеу материалдары ҚР ЭМ статистика комитетінің 2009-2017 жылдарға арналған жүректің ишемиялық ауруынан ересек тұрғындар арасындағы (18 жас және одан жоғары) ай сайынғы өлім-жітім туралы статистикалық мәліметтері болды. Күнделікті өлім-жітім көрсеткіштері ай, содан кейін маусым (көктем, жаз, күз, қыс) бойынша жынысы мен жас топтары бойынша талданады: жас (18-44 жас), орта жас (45-59 жас), қарттар (60-74 жас) және қартайған (75 жас және одан жоғары).

Нәтижелер мен талқылаулар. Денсаулық сақтау министрлігінің ресми статистикасына сәйкес, жаңа ғасырдың қазіргі жылдарында Қазақстанның ересек тұрғындары арасында, оның ішінде Қазақстан Республикасының және Шымкент қаласындағы қалалық тұрғындардың диагностикаланған ЖИА диагнозы айтарлықтай артты(1-кесте).

Кесте 1 - 2001-2017ж.ж. ҚР мен Шымкент қ. ересек тұрғындарының алғаш анықталған ЖИА

2009 жылдан бастап Қазақстан Республикасында ЖҚА жалпы қарқынының айтарлықтай төмендеуін ескере отырып, біз пациенттердің жынысы мен жасына байланысты 2009 жылдан 2017

жылға дейінгі кезеңде Шымкент қаласының ересек тұрғындарының күнделікті өлімінің ЖИА болатын динамикасын егжей-тегжейлі талдадық.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, ЖИА күнделікті өлімнің жылдық динамикасы қызығушылық тудырады. 2009-2017 ж.ж. Шымкент қаласының ересек тұрғындарының ЖИА болатын өлім-жітімінің динамикасы (МКБ-10 бойынша I20-I25 блоктар) 1-суретте келтірілген.

1-суреттегідей ЖИА-нан жалпы өлімнің 554-тен (2009 ж.) бастап 2017 жылға дейін 326-ға дейін біртіндеп төмендеуі байқалады. Сонымен қатар АГ-дан өлімге қарағанда, жалпы алғанда, жастар мен орта жастағы адамдарда 4,6 есе көп, әсіресе алғашқы үш жас топтарында ерлердің басым болуы байқалады. 75 жастан асқан жастағы қарт әйел кісілер - 968 қайтыс болған, ер кісілер - 511 оқиға тіркелген. ЖИА-нан өлім-жітімнің таралуы науқастардың жыл мезгілдерінде және жас топтарында айтарлықтай ерекшеленді (2-кесте). Ең жоғары өлім қыста - 922 (27,9%), көктемде - 844 (25,5%), жазда - 779 (23,6%) және ең төменгі күзде - 759 (23,0%) байқалды. Сондай-ақ, АГ-мен салыстырғанда өлім-жітімнің ұлғаюы 163 (4,9%) жастарда, орта жастағыларда 651 (19,7%) құрайды. 1011 (30,6) қарттар, 1479 (44,8%) кәрілік жастағы тұрғындар.

3-кесте - 2009-2017 жж. Шымкент қ. ересек тұрғындарының жынысы мен жасы бойынша жыл мезгілдеріне байланысты ЖИА-нан өлімінің көрсеткіштері

Қорытынды. Осылайша, Шымкент қаласындағы жүректің ишемиялық ауруларынан болатын өлім-жітім мен өлім туралы статистикалық деректерді талдау ЖИА болатын өлім жағдайларының біртіндеп төмендеуін көрсетті. Сонымен қатар, ерлердің, соның ішінде алғашқы үш жас топтарында, әсіресе, жас және орта жастағы адамдарда 4,6 есе артық басымдық бар. Ең көп өлім жағдайы қыста байқалды, күзде ең аз, және жасқа байланысты өлім-жітім жиілігінің артуы байқалды.

Әдебиеттер

1. «Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организации здравоохранения в 2001-2017 гг», Стат.сборники.-Астана за 2002-2018 г.г.
2. К эпидемиологии ишемической болезни сердца и артериальной гипертензии в Казахстане //Сейсембеков Т.З., Нургалиева Н.К., Искакова Б.К. и др. Вестник Медицинского центра УДП РК.- 2011.- №2 (40). - С.38-43.
3. Effect of High Temperatures on Daily Counts of Mortality from Diseases of Circulatory System in Astana, Kazakhstan //Andrej M Grjibovski, Nassikhat Nurgaliyeva, Aliya Kosbayevа et al// Medicina. – 2012. - Volume 48. – Issue 12. - P. 640-646. http://medicina.lsmuni.lt/1212/1212-06e.htm