Жоо-да шет tuii сабағында аудиовизуалды мәтінді қолдану

Бул мақалада ЖОО-да шетел тілі ретіндс ағылшын тілі сабақтарында аудиовизуалды көрнекілікті пайдалану мәселесі қарастырылады. Аудио-/бсйнсматериалдарды іріктеу қағидаттары, коммуникативтік және кәсіби құзыреттілікке сәйкес олармен жұмыс істеу міндеттері мен әдістері сипатталған. Аудиовизуалды оқу қүралдары оқу процесінің бір бөлігі болтандықтан, оларда арнайы тандалған, сонымен қатар шет тілі сабағында қолдану мақсатында қүрылған әдістсмелік өнделген материал бар. «Аудиовизуалды оқу қүралдары» мен «техникалық оқыту құралдары» уғымдарынын салыстырмалы түрде бірігуіне байланысты, ақпарат берудің және зерттелетін материалды көрсстудің жаңа тсхникалық қүралдары пайда болады, ал бул осы тақырыпқа үнемі назар аударуды қажет етеді.

Мақалада тілдік емес университетте білім алушылардыңаудиовизуалды мәтінді қолданудың дәстүрлі жолдары мен тәсілдеріне шолу жасалады. Аудиовизуалды мәтіндер интерактивтілік дәрежесі бойынша (интерактивті, интерактивті емес мәтіндер), функционалды бағдарда (ақпараттық, аппеляциялық, көркем мәтіндер). жанр, презентация арнасы (видео мәтіндер. фильм мәтіндері, телемәтін. медиа мәтін), презентация нысаны (толық мәтін, серия, фрагмент) және дидактикалық мақсат (оқыту, бақылау) презентация формасы сияқты критерийлерге сәйксс мәтіндерді санаттарға бөлуді болжайды. Бұл әдістер өзінің тиімділігін дәлелдеді. бірақ олар жаңа технологиялар мен оқыту құралдарымен толықтырылуы керек. Шет тілдерін оқыту теориясы мен әдістемесінің дамуы студенттерде коммуникативті-балама дағдыларын қалыптастырудың жаңа қүралдарын іздеуге әкелді. Осындай қүралдардың бірі - аудиовизуалды мәтін, оның құрылымы екі гетерогенді бөліктен тұрады - ауызша және вербальды емес. екі байланыс арнасы арқылы жүзеге асырылады-визуалды және аудио.

Қоғамдық санадағы өзгерістер әсеріненшет тілдерін оқыту процесінде жаңа білім беру технологияларын енгізу қажеттілігі туындады. Ocipece COVID-19 қазақстандықтардың өмір салтын біршама өзгертті. Оқушылар мен жоғарғы оқу орнындағы білім алушылар наурыз айынан онлайн оқуға көшті. Коронавирустың таралу қаупін азайту мақсатында студенттермен қашықтықтан жұмыс істеуге мәжбүр болған білім беру ұйымдары қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып «онлайн оқыту» деп аталатын бағдарламаның тиімділігін бағалау және бұл айырмашылықты білу үдерісінде. Оқытушылар білім беру үдерісін қашықтықтан оқыту технологиялары арқылы электронды мазмұн мен білім беру ортасында білім алушылар мен оқытушылар үшін қол жетімді байланыс құралдары мен электрондық мазмұнды жеткізудің әртүрлі әдістері негізінде үйымдастыру үдерісінде. Соның бірі оқыту барысында жаңа инновациялық құрылғылырды пайдаланып, білім алушылардың оқуға деген қүштарлығын арттыру.

Телекоммникациялық және желілікқұралдар ақпаратты игеру тәсілдерін өзгертеді, әртүрлі қызмет түрлерін интеграциялаудың жаңа перспективаларын дамытады,осылайша қазіргі кезеңде оқытудың маңызды мақсаттарына қол жеткізуге ықпал етеді. Жаңа ақпараттық технологиялар зияткерлік және инновациялық білім беруді дамытуға бағытталған педагогикалықстуденттің шығармашылық әлеуетін шешуге мүмкіндік береді.

Жаңа білім беру шеңберіндежаңа ақпараттық технологияларды белсенді енгізу болжанып отыр, аудиторпялық және аудиториядан тыс оқу процесіне технологияларды енгізутілдерді тез үйренуге ықпалын тигізеді. Қазіргі уақытта білім беру жүйесін дамытудың екі үрдісі бар - дәстүрлі және инновациялық. Дәстүрлі білім берудің басты мақсаты- бүл адамзат жинаған білім мен тәжірибені олардың мақсаттары үшін беру,әртүрлі қызмет түрлерінде одан әрі пайдалану. Инновациялық білім сипаттағы өзгерістерді есепке алуға негізделген жеке тұлғаға қойылатын әлеуметтік талаптар және жеке тұлғаның өзгерген рөліішінде сөзсіз болатын әлеуметтік даму. Қазіргі заманның басты міндеті инновациялық білім беру сапасын дамыту. Сақтау және дамыту үшін адамға да, қоғамға да қажет тұлғаның шығармашылық әлеуетін, жеке тұлғаны әлеуметтік қамтамасыз ету, сондай-ақ өзін-өзі тиімді жүзеге асыру болып табылады. Оқытудың инновациялық технологияларыбілім беру парадигмасында жаңа өмірді жүзеге асыратын қүрал ретінде қарастырылады.

Аудиовизуалды оқу қүралдары (АВОҚ) (лат.Аийіге-есту және visualis-көру) - ол техникалық құралдардың ерекше тобы,оқу үрдісінде кеңінен таралған оқуүшін арналған экрандық және дыбыстық құралдарды қамтитын көру және есту ақпаратын ұсыну деп те атай аламыз. Әдістемеде АВОҚ дәстүрлі түрде техникалық және техникалық емес болып бөлінеді. Техникалық емес АВОҚ-ға үлестірмелі және демонстрациялық дәстүрлі оқыту қүралдарыкіреді.Техникалық АВОҚ оқу процесінде кеңінен қолданылады. Олар көбінесе шетел тілі сабақтарда қолданылады. Аудиовизуалды қосымшалар заманауи оқу- әдістемелік кешенде ажырамас бөлікке айналады. Аудиовизуалды оқыту оқу қүралының бөлігі болғандықтанпроцестер арнайы таңдалған, сонымен қатар шет тілі сабағында әдістемелік қолдану мақсатында жасалған өңделген материал болып табылады.

Мұндай құралдар оқу бағытының ең керек құралы деп аталады. Алайда көптеген оқытушылар әртүрлі материалдарды пайдаланады (радиохабарлар, деректі немесе көркем фильмдер және басқалартабиғи бүқаралық ақпарат қүралдары), олар оқу бағыты емес қосымша қүралдар болса да оқу процесіне кіреді. АВОҚ-ның бірнеше классификациясы бар. Жіктеп көрсетіп өтер болсақ:

Таб.1

АВОҚ-ның классификациясы

Бұл (таб.1) АВОҚ-ның классификациялық бағыттары бойынша қандай мысалдар жатқызатынымызды айтып өтер болсақ.

1. Көрнекті құралдар - суреттер, кестелер, сызбалар,шығармалардан репродукциялар суреттер, транспаранттар, диафильмдер, диапозитивтер,бейнефильмдер.
2. Есту құралдары - радиохабарлар, кассетадағы жазбалар, дискідегі жазбалар
3. Аудиовизуалды - кино, теле-және диафильмдер дыбыс сүйемелдеуімен, компьютерлік бағдарламалар жатқызамыз.

Шет тілі сабағында аудиовизуалды құралдарды қолдану процесті әр түрлі етеді, білім алушылардың ынтасын арттырады, олардың әртүрлі психикалық процестерін, танымдық белсенділігін, сонымен қатар пәнге деген қызығушылығын арттырады. Бейне- бүл сөйлеу әрекетінің өнімді түрлерін дамытудың тиімді қүралы, сонымен қатар өткен лексикалық, грамматикалық және фонетикалық материалдарды бекіту, білім алушылардың сөздік қорын кеңейту, рецептивті дағдыларды қалыптастыру, сонымен қатар сабақта табиғи тілдік орта қүру эдісі.

Инновациялылық қазіргі заманның барлық буындарына білім беру жүйесінде, сонымен қатар ұйымның жаңа нысандарын қолдануда, жоғары оқу орындарында шет тілдерін оқыту процесінде яғни қазіргі заманның барлық буындары үшін ерекше орын алады. Бәсекеге қабілеттілік және әртүрлілік өлшемдеріне сәйкестік ұсынылатын қызметтер оқыту мазмұнындағы өзгерістерді талап етеді. Қазіргі таңда шет тілін жетік меңгерген маман көптеген мүмкіндіктерге ие, сонымен қатар осы қабілетінің арқасындаоның зерттеу саласындағы жетістіктері және одан әрі ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, сондай-ақ кез-келген ғылыми проблеманы дамытуға қосқан үлесі зор. Адамның сөйлеу және сөйлеу қабілетін қабылдау және өңдеу қабілеті көрнекі ақпарат оны алуға және өңдеуге мүмкіндік береді, есту-көру синтезі арқылы жүзеге асырылады. Шет тілдерін оқыту әдістемесіндегі тұтас бағыттың негізі және аудиовизуалды қүру және дамыту үшін шет тілдерін оқыту әдістері негіз болады. Жоғарыда айтылғандар жылдам дамуына қарамастан және компьютерлік оқыту технологияларын енгізу, дәстүрлі оқытудың техникалық құралдары негізгі құралдар болып қала бермейді, бірақ жаңа қосымшаны тауып, жаңа дамуға мүмкіндік береді.

Мотивациялық сала-бүл күрделі және икемді механизм, оны дүрыс ұйымдастырумен тиімді басқаруға болады. Тілді қолданудың практикалық дағдыларын дамыту үшін мүғалім үнемі мотивацияға назар аударуы керек. Сонымен бірге білім алушылардың эмоционалды саласын тарту қажет, бұл жалпы қарым-қатынас үшін маңызды импульс болып табылады. Аудиовизуалды көрнекі құралдарды пайдалану шетелдік құзыреттіліктің мотивациялық негізін қалыптастыруға және дамытуға ықпал етеді, мотивацияны сәтті қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық алғышарттарына сәйкес келеді, яғни эмоционалды салата эсер етеді жэне осылайша оқуға деген ынтаның қалыптасуына ықпал етеді.

Ағылшын тілін оқытудың осы кезеңінде тнімділікті арттыру мэселесі ең өзекті мэселелердің бірі болып табылады. Сонымен қатар, тілдік емес мамандықтар студенттерінің ағылшын тілін үйренуге оң ынтасын қалыптастыру маңызды рөл атқарады, өйткені ағылшын тілі олар үшін мамандандырылған емес. Демек, студенттердің қызығушылығын арттыру жэне өзін-өзі тэрбиелеу мен өзін-өзі дамытуға ынталандыру қажет. Бұл міндетті жүзеге асырудың бір тэсілі-ағылшын тілін оқытудың аудиовизуалды қүралдарын пайдалану. Аудиовизуалды құралдарды қолдану нәтижесі білім алушылардың сөйлеуін дамыту жэне түзету, фонетикалық дағдыларын жақсарту болып табылады. Оқытудың аудиовизуалды құралдарын ұтымды пайдалану ағылшын тілі сабақтарында бастапқы жэне жоғары деңгейде шет тілдік ортаның жетіспеушілігін өтеуге көмектеседі.

Копылова В.В. өзінің «Ағылшын тілі сабақтарындағы жобалық жүмыс эдістемесі» атты еңбегінде былай деп жазады: «танымдық белсенділікті қалыптастырудың бір тэсілі- оқу процесінде ақпараттық-коммуникативтік технологпяларды белсенді қолдану. Жаңа технологияларды қолдану мүмкіндіктері айтарлықтай кеңейді. Бүгінгі таңда компьютер мен компьютерлік бағдарламалар тілдік білім берудің ажырамас бөлігі болып табылады» [1, 196].

Бұл ағылшын тілін үйренуге деген мотивациямен байланысты мәселе, ол тілдік емес мамандықтардың студенттерін оқытуда маңызды болып табылады. Мұғалім ағылшын тілін үйрену қызықты болуы мүмкін екенін көрсетуі керек. Көптеген тәсілдерінағылшын тіліндегі сабақты әртараптандыру, олардың бірі - аудиовизуалды оқыту құралдарын қолдану.Оқытудың аудиовизуалды технологиялары оқытудың аудиовизуалды қүралдарын пайдалануға негізделген қызметматериалмен жұмысболып табылады. Басқаша айтқанда, бұл бейнелерді ағылшын тілінде қараутіл, диалогтарды тыңдау, сонымен қатар компьютерлік бағдарламаларды қолдану материалды ұсыну және білімді бақылау. Ю.И. Верисокин: «аудиовизуалды форма - бүлназар аударуды ғана емес, оқу іс-әрекетінің тиімді нысаны білім алушылардың тыңдау және тыңдау дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді.сөйлеу, өйткені экраннан шыққан шетелдік дыбыстық қатардың визуалды тірегіоның мағынасын толық және дәл түсінуге көмектеседі» [2, 316].

Аудиовизуалды оқу құралдары - бүл оқу процесінде кеңінен қолданылатын техникалық оқу құралдарының арнайы тобы, оның ішінде экрандық және аудио-қүралдар. Аудиовизуалды ақпарат құралдарына бейнефильмдер, кинофильмдер, диафильмдер, транспаранттар, баннерлер, грампластинкалардағы жазбалар мен магниттік лентадағы жазбалар, білім беру радио және теледидар хабарлары, аналогтық немесе цифрлық жеткізгіштердегі аудиожазбалар, электронды презентациялар, тәрбиелік роликтер жатады. Аудиовизуалды құралдар студенттерді ғылымның, техниканың, өндіріс пен мәдениеттің заманауи жетістіктерімен, тікелей бақылау, әлемнің ең алыстағы уақыттары мен жерлеріне, ғарышқа ауысу, құбылыстармен таныстыру, материяның қойнауына ену (көпфильмді), құбылыстарды көзбен көріп, теориялық тұрғыдан түсіндіруге мүмкіндік береді.

Сабақта қолданылатын аудиовизуалды оқу құралдарының әрқайсысының (аналогтық немесе цифрлық тасымалдағыштағы дыбыстық жазба, электронды презентация, телевизиялық хабар, оқу видеосы, фильм, видео) оқу үдерісіне тигізер әсері мол.

Аудиовизуалды оқыту құралдарының белгілі бір жіктелуі бар. Білім берудегі аудиовизуалды құралдарың функционалдық мақсатыюқу ақпаратын беру, білімді бақылау, жаттығу, оқыту және өзін-өзі оқыту, көмекші, аралас [5, 296]. Сабақтарда аудиоматериалдар мен бейнематериалдарды пайдаланутілдік емес мамандықтар студенттеріне арналған ағылшын тілін білім алушылардың қызығушылығы, оқу процесінің тиімділігі, сондай-ақ бұл тікелей зерттелетін пәнге қызығушылықты сақтауға көмектеседі, өйткені сабақта қолайлы психологиялық атмосфераны құруға ықпал етеді, оқушылардың белсенділігін арттырады.

Аудиожазба. Дыбыстық құралдарға (аудио жазбалар) мыналар жатады:

Фондық құжаттар;

Фоно-рестоматика;

Фонодиктанттар;

Музыкалық жазбалар.

Дыбыстық жазбаның дидактикалық мүмкіндіктері оларды оқытуда қолданудың үш бағытын бөліп қарастыруға мүмкіндік береді:

1. ақпаратты жазуға және көбейтуге;
2. Практикалық жүмыстармен ұштастырылған;
3. Оқушыларға психологиялық-педагогикалық эсер ету құралы ретінде.

Аудиожазбаны диктант жүргізу, оқушылардың жауаптарын жазу, экрандагы нұсқаулықтарды дубляждау жэне сабаққа арналған музыка үшін пайдалануға болады.

Аудиофайлда өткен тақырыптар немесе сабақтан қалған оқушыларға көмектесетін оқу материалдары болуы мүмкін. Осылайша, аудио жазбаның мазмұны эртүрлі болуы мүмкін, сондықтан оның дидактикалық функциялары да эртүрлі.

Электронды презентациялар. Презентацияны қарау кезінде студенттердің білімі жүйеленеді, ал слайдтар сауалнама барысында экрандағы дидактикалық материал ретінде қызмет етеді. Көрсетілген кездегі презентациялар бүкіл сыныпқа айқын көрінетін, суреттің презентациясының дидактикалық функциясын анықтайтын, өте кеңейтілген бейнені береді: бұл тек ақпарат көзі емес, сонымен қатар белгілі бір дәрежеде оның түріне жэне мақсаттарына сэйкес сабақтың белгілі бір ұйымдастырылуын анықтайтын материалдық негіз болып табылады.

Презентацияларды эртүрлі параметрлер бойынша жіктеуге болады:

Иллюстрациялық жэне проблемалық;

Фрагментті жэне тұтас;

Ағылшын тілі сабақтарында жаңа технологиялардың дамуымен ұсынылған тапсырмалардың түрлері де өзгереді. Осылайша, жоғарыда аталған құралдарды ағылшын тілі сабағына қосуға, пайдалауға болады. Мұғалім тапсырмаларды сэйкес таңдау керек екенін есте ұстауы керек,өйткені бүл эдіс білім алушылардың білім деңгейі, олардың лексикалық жэне грамматикалық дайындығына эсер етеді. Шынайы бейнематериалдарды талдағаннан кейін, аудиовизуалды оқытудың бүл түрі нақты контексте тіл мен сөйлеудің көптеген үлгілерін (екпіндер, арнайы жэне жалпы лексика, идиомалар жэне т.б.) ұсынады деп айтуға болады. Бүл материалдар оқу мақсаттары үшін арнайы бейімделмеген, бұл олардың құндылығы. Бейне шет тілі мэдениетімен танысуға жэне оны түсінуге мүмкіндік береді.

Аудиовизуалды қүралдарды жүйелі жэне ұтымды пайдалану оқу процесінің тиімділігін қамтамасыз етеді. Сондықтан эдістемеде оқыту жүйесіндегі бейнелерді колдана отырып, сабақтың орны жэне осындай сабақтардың жиілігі нақты анықталған. Шетелдік эдіскерлер бейне медианы кем дегенде екі аптада бір рет қолдануды ұсынады. Бейнені пайдалану сабағы 45-тен 60 минутқа дейін созылуы мүмкін. Үзақтығы бойынша қысқа бейнефрагменттерге (30 секундтан 5-7 минутқа дейін) артықшылық беріледі, оларды көрсету бір сағат бойы білімалушының каркынды жұмысын қамтамасыз ете алады. Бұл ақпараттың тығыздығы мен қанықтылығы сияқты бейнематериалдардың өзіндік ерекшеліктеріне байланысты. Осы ерекшелікке байланысты қарқынды оқыту үшін қысқа үзінді қолданған дұрыс [6, 626].

Бейнені сэтті пайдалану шет тілін оқыту процесінің барлық кезеңдерінде кепілдендірілген [6,636]:

1) нақты жағдайлар контексінде тілдік материалды таныстыру үшін;

2)қарым-қатынастың эртүрлі жағдайларында тілдік материалды бекіту жэне жаттықтыру үшін;

3) ауызша-тілдік қарым-қатынас білігін дамыту үшін;

4) оқушылардың мэдениетаралық құзыреттілікті меңгеруі үшін

Бейнені сөйлеу эрекетінің барлық түрлерін оқытуда, эсіресе сөйлеуді есту жэне сөйлеу арқылы қабылдауды үйретуде, сонымен қатар тілдің аспектілерін үйретуге арналған жаттығуларда қолдануға болады. Бейне фонетикалық жаттығулар қолданылатын оқу фильмі кезінде де, кез-келген басқа бейнені қарау кезінде де есту және сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға және жетілдіруге көмектеседі. Түпнұсқа бейнені қарау кезінде фонетикалық нормалар түпсана деңгейінде есте сақталады, ағылшын және американдық тіл нұсқаларының, аймақтық екпіндер мен диалектілердің айтылу нормаларындағы айырмашылықтарға назар аударылады.

Қазіргі әлемде шет тілдерін оқыту коммуникативті бағытқа ие, сондықтан бейне сөйлеу мен шет тілін үйренудің ерекше қүралы болып табылады. Бейне көрнекі ақпаратты қолдана отырып үсынылған және коммуниканттардың сөйлеу сөздерінің сипатын, атап айтқанда: олардың әлеуметтік мәртебесін, сипатын анықтайтын әртүрлі әлеуметтік- лингвистикалық факторларды ескере отырып, шетелдік қарым-қатынасты үйретуге мүмкіндік береді:

• видеофрагментті дыбыссыз көру және әңгімелесушілердің қайда екендігі, олардың арасындағы қарым-қатынас, күйдегі айырмашылықтар туралы сүрақтарға жауап беру;
• білім алушылардың бейнефрагментті дыбыссыз қарауы және карточкада ұсынылған екі диалогтың қайсысы (ресми немесе бейресми) оған сәйкес келетінін анықтауы.
• қарым-қатынас, қарым-қатынастың кеңістік-уақыттық шарттары және т. б. сөйлеуді үйрету үшін келесі жаттығуларды қолдануға болады.

Жалпы аудиовизуалды құралдармен жұмыс істеу әдістерінің жиынтығы және оны практикада қолдану нәтижелері ұсынылды. Бұл бағыт бойынша мектеп оқушылармен бірге жоо-дағы білім алушыларға дейін қолданылу аясында қарастырылды, бейне материалдар мен басқа да АВОҚ көмегімен шет тілін оқыту бүл процесін мұғалім қатаң қадағалап, кезең-кезеңмен өткен кезде ғана сәтті болады. Жалпы нәтижелері бейнеклиптер мен басқа да АВҚО-лар шынайы материалды таңдау критерийлерін сақтай отырып, сөйлеу дағдыларын дамытудың және мақсаттар мен міндеттерді ескере отырып, оған арналған әдістер мен жаттығулар жиынтығын әзірлеудің тиімді құралы екенін көрсетеді.

Аудиовизуалды қүралдар оқыту процесінде ерекше орын алады, олар оқу процесін ұйымдастырудың басқа техникалық құралдары арасындатыңдаушыларға ең көп оқыту әсерін,зерттелетін материалды бейнелі қабылдауды жәие оның көрнекілігін қамтамасыз етужәне есте сақтау үшін ең қол жетімді құрал болып табылады.

Аудиовизуалды дидактикалық ерекшеліктерді бөліп көрсетуге қажетоқыту қүралдары:

• жоғары ақпараттылық;
• оқу ақпаратын ұтымды ұсыну;
• динамикадағы зерттелетін құбылыстардың сипаттамасы;
• шындықты бейнелеудің реализмі.

Жоғарыда айтылғандар келесі маңыздыларды жүзеге асыруға ықпал ететін дидактикалық принциптер: мақсаттылық принципі; өмір сүру принципі; көрнекілік принципі; позитивті қүру принципішет тілдерін оқыту процесінде эмоционалды фон.

Оқытудың аудиовизуалды құралдарын тиімді пайдалану, оқыту сапасын арттыруға мәнерлілік және көрнекі-есту бейнелерінің ақпараттық тұтастығын қарым-қатынас және қоршаған ортаны инклюзия жағдайларына модельдеу. Мысалы, дыбыстық кинофильмдерді, телебағдарламаларды қолдану кезінде, дыбыстық және жазбаша сөз, музыка, бейне жазбалар-дыбыстық бейнені жасауға қатысады.

Осы экспрессивті сериялардың барлығын синтездеу оларды өте күшті етумен қатар оқыту мен тәрбиелеудің тиімді құралыбола алады. Бұл ретте сабақтардакөрнекіліктің дидактикалық принципі, мүмкіндігі сәтті жүзеге асырылуда, оқытуды дараландыру және оның ішінде жаппай қамтубойынша сабақтардың мотивациялық аспектісі күшейтіледі.

Қазіргі әдістемеде аудиовизуалды екі тарапқа бөліп қарастарады, яғни оқыту қүралдары (сабақтарға арналған құралдар) және техникалық құралдар(оқу құралдарын көрсетуге арналған техникалық құралдар). Жабдыққа кинопроекторлар, интерактивті тақталар кіреді, бейнемагнитофондар, радио тораптар, теле және бейнестудиялар. Ерекше топтылингафондық қүрылғылар (тілдік зертханалар), сондай-ақкомпьютерлер.Шетел тілін оқытудың аудиовизуалды құралдарықазіргі кезеңге мыналар кіреді:

• Фонограммалар: фоножазбалардың барлық түрлері, фонотесттер, фоножазбалар
• мәтіндер, әңгімелер, аудио сабақтар және аудио дәрістер.
• Бейнеөнім: бейнефрагменттер, бейнесабақтар, бейнефильмдер,
• бейне дәрістер, тақырыптық слайдтар.
• Компьютерлік оқу құралдары: электрондық оқулықтар,
• оқулықтар, оқу қүралдары, анықтамалықтар, сөздіктер, қолданбалы Оқу құралдары,
• бақылау бағдарламалары, тесттер және оқу ойындары.
• Интернет: желілік мәліметтер базасы, бейнеконференциялар,
• бейнетрансляциялар, виртуалды семинарлар, телеконференциялар
• арнайы тақырыптық форумдар, телекоммуникациялық жобалар.

Интернет, үлкен ақпараттық және дидактикалықшет тілді оқу процесінде баға жетпес қызмет көрсете алады, атап айтқанда:

• білімалушылардың өзіндік танымдық іс-әрекетінде (ізденіс
• бірінші немесе екінші оқытылатын тілді меңгеру, тереңдету,
• білім, білік, дағдылардағы ол қылықтарды жою; тапсыруға дайындауемтихан);
• қашықтықтан оқыту үдерісінде оқу қызметінде;
• сабақта және сабақтан тыс оқу-тәрбие үрдісінде
• оның ішінде қосымша білім беру жүйесіндегі қызмет.

Айта кету керек, аудиовизуалды құралдарды қолдану оқыту бүкіл оқу процесін ұйымдастыруға оң эсер ететін процесс, оны айқын жэне мақсатты етеді. Оқу процесінде бейнені қолданудың тиімділігі түсіндіріледі: біріншіден, бейне материалдардың қол жетімділігі, олардың жазбасыэртүрлі көздерден өндірілуі мүмкін; екіншіден, бейнетехника мен бейнепродукцняны пайдаланудан белгілі бір тэжірибенің пайда болуы; үшіншіден, оқытушының қызметте белсенді шығармашылық мүмкіндігі. Бейнематериалдардың белсенді пайдаланылуына қарамастан шет тілдерін оқыту процесінде олардың алуан түрлілігін, шетел тілдері бойынша көптеген бейне - курстар, эдістеме бейнематериалдармен жұмыс элі жеткілікті дамымаған. Мамандандырылған ЖОО-да шет тілін үйренуге неғұрлым тиімді жэне қолайлы жағдайлар жасалған. Бейнематериал ретінде шетел тілін оқытудың аудиовизуалды құралы, сондай-ақ оның негізінде жасалған дидактикалық материалдарнэтижелі аудиториялық жэне аудиториядан тыс білім алушыларүшін қажетті жағдайлар жасалған.

Отандық жэне шетелдік авторлардың еңбектерінде үсынылған аудиовизуалды мэтіндерді жіктеу негізінде біз коммуникативті-балама жазбаша аударма дағдыларын қалыптастыру үшін қолданылатын аудиовизуалды мэтіндердің өзіндік типологиясын жасадық. Бұл типология технологияларды бірнеше критерийлер бойынша санаттарға бөлуді қамтиды:

1. Аудиовизуалды мәтіндердің интерактивтілік дәрежесі мәтін мен білім алушының белсенді өзара әрекеттесу әлеуетімен анықталады. Интерактивті аудиовизуалды мәтіндерге компьютерлік ойындар немесе бағдарламалар кіреді. Бұл мәтіндер реципиент қабылдаған іс-әрекеттерге байланысты өз мазмұнын таңдап орналастырады. Аудиовизуалды мәтіндерді оқыту барысында білім алушыларды аудиовизуалды мәтіндердің алуан түрлерімен таныстыру үшін интерактивті мәтіндердің фрагменттерін ғана қолданған жөн, ал интерактивті емес аудиовизуалды мәтіндерді (көркем және деректі фильмдер) білім алушылардың оқыту процесіне қызығушылығын арттыру үшін кеңінен дайындауда қолдануға болады.
2. Аудиовизуалды мәтіннің функционалды бағыты негізінен осы мәтінде автордың коммунистік ниетін жүзеге асыруға байланысты. Бұл параметр аудиовизуалды мәтіндерді коммуникативті-балама оқыту құралы ретінде таңдаудың маңызды критерийлерінің бірі болып табылады.Әдетте, аудиовизуалды мәтіндерді қолданудыңалғашқы кезеңдерінде ақпараттық бағыттағы мәтіндер (теле-визиялық жаңалықтар, аналитикалық бағдарламалар) пайдаланылады, содан кейін студенттер оқу барысында жарнамалық роликтер мен әзіл-сықақ аудармалар материалында мәтіннің апелляциялық функциясын беруді үйренеді.
3. Аудиовизуалды мәтіннің жанрлық байланысы көбінесе презентация арнасына байланысты және өз кезегінде мәтіннің мазмұнын анықтайды. Кинофильмдер жанрларының мысалдары ретінде шытырман оқиғалы фильм, костюм драмасы, комедия, қорқынышты фильм, триллер, өмірбаяндық фильм және т.б. белгілі бір жанрдағы аудиовизуалды мәтінді таңдау студенттердің дайындық деңгейіне және мәтіннің ауызша және вербальды емес компоненттерінің көлеміне байланысты жүзеге асырылады.
4. Презентация арнасының өлшемі біршама шартты. Бастапқыда әрбір аудиовизуалды мәтін алушыға белгілі бір арна арқылы келеді (кино, видео, теледидар, интернет). Алайда уақыт өте келе аудиовизуалды мәтінді ұсыну арнасы өзгеруі мүмкін. Сонымен, фильм бейнефильмге немесе DVD-re жазылып, бейнефильмге айналады. Аудилвизуалды мәтінді оқытуда кинофильмдер, бейнефильмдер, теле-мәтіндер, медиатекстер пайдаланылуы мүмкін. Шектеу студенттерге мәтінді оқу жағдайында көрсету үшін қажетті кейбір аудиовизуалды техникалық құралдардың (DVD ойнатқышы, компьютер, Интернетке кіру) қол жетімсіздігі болуы мүмкін.
5. Коммуникативті-баламадағы аудиовизуалды мәтінді (тұтас мәтін, эпизод / серия, фрагмент) ұсыну формасы оқыту алгоритмінің нақты сатысындағы есептерге байланысты өзгеруі мүмкін.
6. Дидактикалық мақсатқа байланысты аудиовизуалды мәтіндер белгілі бір аударма дағдыларын қалыптастыру үшін және студенттердің коммуниста к-эквивалентті дағдыларының деңгейін қорытынды тексеру үшін қолданылады.

Отандық және шетелдік зрттеушілердің талдауы нәтижесінде аудиовизуалды мәтін ЖОО-да оқитын білім алушыларға коммуникативті дағдыны қалыптастыруда тиімді құрал ретінде қарастырылды. Барлық аталған мүмкіндіктерді оларды қолданудың психологиялық және әдістемелік шарттары сақталған жағдайда ғана жүзеге асыруға болады. Аудиовизуалды құралдардың сыныптағы орны, оларды қолдану ұзақтығы көбіне білім алушылардың жеке ерекшеліктерімен, олардың оқу әрекетінің стильдерімен анықталады. Аудиовизуалды технологиялар әдістемелік тұрғыдан негізделген кезде ғана қолданылуы керек екенін ескеру маңызды; оларды қолдану мұғалімнен қосымша уақыт пен күш-жігерді және көбінесе арнайы білімді қажет етеді. Мультимедиялық құралдарды дұрыс пайдалану үшін басқа оқу құралдарымен байланыс орнату, оқытудың бір құралынан екіншісіне логикалық ауысу мүмкіндігін табу, сабаққа білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне дәл сәйкес келетін құралдарды енгізу қажет.Оқу процесінде аудиовизуалды мәтінді пайдалану білім алушылардың шет тілін меңгеру дағдыларын жетілдіруге ұмтылысын арттыратыны айқын көрінді.

Әдебиеттер тізімі

1. Копылова В.В. Методика проектной работы на уроках английского языка: методическое пособие / В.В. Копылова. 3-е изд., стереотип. M.: Дрофа. 2006. 93 с
2. Верисокин Ю.И. Видеофильмы как средство мотивации школьников при обучении иностранным языкам / Ю.И. Верисокин // Иностранные языки в школе. 2003. -№ 5.-С. 31-35.
3. Nord Ch. Text Analysis in Translation: Theory, Metliodolog) and Didactic Application of a Model for Translation-Oriented Text Analysis. Rodopi. 2006. P. 274.
4. Gile D. Basic Concepts and Models for Interpreter and Translator Training. Jolm Benjamins Publisliing Co.. 2009. P. 286.
5. Комиссаров B.H. Современное псрсводовсдснис: учебное пособие. M.: ЭТС. 2002. 424 с.
6. Барменкова О.И. Видеозанятия в системе обучения иностранной речи // Иностранные языки в школе,- 1999. -№3,- С. 20- 25.
7. Носкова Т.Н. Аудиовизуальные технологии в образовании / Т.Н.Носкова.- СПб.: СПбГУКиТ, 2004,- 197 с.