Аңдатпа
Дене шынықтыру мен спортпен айналысу ағзаға, оның жүйелерін нығайтуға, жеке қасиеттерін дамытуға сауықтыру әсерін тигізеді. Дене тэрбиесі - оқу-тәрбие үдерісінің ажырамас бөлігі. Дене шынықтыру және спорт үшін нормаларды эзірлеу кезінде ең алдымен денсаулықты нығайту. содан кейін спорттық нәтижеге қол жеткізу мақсаты қойылуы тиіс. Осыған байланысты студенттердің денсаулығы мен физикалық дайындығын мұқият бакылау керек. Бақылау түрлерінің бірі шұғылданушылардың дене дайындығы нәтижелерінің мониторинг! болып табылады. ЖОО-да дене тәрбиесін бағалаудың басты өлшемі студенттердің дене дайындығы деңгейінің динамикасы болып табылады, оны оку процесінің әр кезеңінде бір бақылау нормативтерін қабылдау арқылы қабылдауға болады. Мақалада М. Қозыбаев атындағы СҚМУ барлық бірінші-екінші курс студенттерінің, ДТТТС және БӘД басқа. күзгі жэне көктемгі семестрлер үшін қорытынды нормативтерінің нэтижелеріне анализ жасалынды.
Kipicne
Денсаулық барлығына - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының заманауи орнатуы. Ғылым мен техниканың ілгерілеуі адамның биологиялық және әлеуметтік жағдайындағы, әсіресе жас кезінде жағымды процестермен қатар жүрмейтінің атап өткен жөн. Көптеген жағымсыз көріністерінің арасында жоғары аурушаңдыққа, дене бітімінің әлсіздігіне назар аударылады. Жоғары оқу орнындағы дене тәрбиесі қазіргі адамның жалпы және кәсіби мәдениетін қалыптастырудың ажырамас бөлігі болып табылады. Дене белсенділігінің сипаты көбінесе оқу өндірістік қызметінің ерекшеліктерімен анықталады. Қозғалыс белсенділігінің азаюы барлык ағзаның қызметін әлсіретеді және көптеген аурулардың дамуы үшін шарт болып табылады, теріс психологиялық эсер етеді, ағзаның жалпы бейімделу мүмкіндіктерін жэне жүмысқа қабілеттілігін төмендетеді.
Дене шынықтырумен жэне спортпен айналысу, ағзаға, оның жүйесін нығайтуға, жеке тұлғалық қасиеттерін дамытуға айтарлықтай сауықтыру эсерін тигізеді. Осыған байланысты студенттердің денсаулығы мен дене дайындығына мұқият бақылау жасау керек. Бақылаудың бір түрі шұғылданушылардың дене дайындығының нэтижелеріне мониторинг жүргізу болып табылады.
Зерттеу әдістері
М. Қозыбаев атындағы СҚМУ студенттерінің қорытынды нормативтерінің анализіне кіріспес бүрын, бірінші курс студенттері жыл бойы спорт залында жэне сыртта (көктемгі-күзгі кезеңде), екінші курс студенттері жүзу бассейінде айналысқанын атап өткен жөн. Бірінші курс студенттері нормативтер ретінде тартылу, отырып тұру, қолды жазып бүгу, ұзындыққа орнынан секіру, денені бүгу/жазу, қайталамалы жүгіру, IOO жэне 1000/3000 метрге жүгіру, шаңғымен 3000/5000 метр жүгіруді тапсырды. Екінші курс студенттері бассейінде жаттықты, сондықтан жүзуден, сондай-ақ тартылу, орнында тұрып ұзындыққа секіру, денені бүгу/жазу сияқты нормативтер тапсырды. Эр түрлі оқу бағдарламасына қарамастан, кейбір нормативтерді студенттер бірінші жэне екінші курстарда (тартылу, орнында тұрып ұзындыққа секіру, денені бүгу/жазу) тапсырды.
Бірінші жэне екінші курс студенттерінің 2018-2019 оқу жылының қорытынды бақылау нэтижелерін талдай отыра, тест бағдарламасына кіретін үш бақылау нормативтерін: тартылу (ұлдар), 1 минутта денені бүгу/жазу (қыздар), үзындыққа орнынан секіруді бөліп көрсетуге болады жэне оның нэтижелерін «Дене шынықтыру» кафедрасының барлық оқытушылары қабылдады.
Зерттеу нәтижелері
Әр факультетте бақылау нормативтерінің орташа көрсеткіштерінің есебі жүргізілді. 2018-2019 оқу жылының күзгі семестрінің нэтижелері 1-кестеде көрсетілген.
1-Кестеден бақылау нормативтері бойынша ең жоғары нэтижені инженерия жэне сандық технологиялар факультетінің студенттері көрсетті (ФИЦТ): тартылу-12,8;
- минут ішінде денені бүгу/жазу нэтижесі 41,3;орыннан ұзындыққа секіру,ұлдар- 238,5; қыздар - 171,6.
Кесте 1 2018-2019 оқу жылының күзгі семестріндегі бақылау нормативтерін талдау
|
№ п/п |
Факультет |
Тартылу (жасау саны) |
Пресс (жасау саны) |
Орыннан үзындыққа секіру |
|
|
¥лдар (см) |
Қыздар (см) |
||||
|
1. |
АФ |
12 |
40,3 |
230,4 |
168,4 |
|
2. |
ИЯ и Л |
12,5 |
40,6 |
234,5 |
165,4 |
|
3. |
ПФ |
10,4 |
38,6 |
234,3 |
169,5 |
|
4. |
ФМЕН |
10,2 |
40,6 |
233,3 |
164,1 |
|
5. |
BIIIM |
12 |
38,3 |
233,7 |
160,8 |
|
6. |
ФИЦТ |
12,8 |
41,2 |
238,5 |
171,6 |
|
7. |
ФИЭП |
12,1 |
40,2 |
232,6 |
165,5 |
|
Факультет бойынша орташа нэтиже |
И,7 |
39,9 |
233,9 |
166,5 |
|
Кесте 2 2018-2019 оқу жылының көктемгі семестріндегі бақылау
нормативтерін талдау
|
№ п/п |
Факультет |
Тартылу (жасау саны) |
Пресс (жасау саны) |
Орынан ұзындыққа секіру |
|
|
үлдар(см) |
қыздар (см) |
||||
|
1. |
АФ |
12,5 |
40,6 |
244,6 |
170,5 |
|
2. |
ИЯ и Л |
12,6 |
40,7 |
236,8 |
166,2 |
|
3. |
ПФ |
12,3 |
39,8 |
234,7 |
171,6 |
|
4. |
ФМЕН |
10,5 |
41,6 |
233,5 |
165,3 |
|
5. |
BIIIM |
12,2 |
39,2 |
234,5 |
164,2 |
|
6. |
ФИЦТ |
13,2 |
41,3 |
246,3 |
175,3 |
|
7. |
ФИЭП |
13,1 |
40,2 |
235,5 |
167,7 |
|
Факультет бойынша орташа нэтиже |
12,3 |
40,5 |
237,9 |
168,7 |
|
- Кестеден көрініп тұрғандай, тартылу бойынша ең жоғары нәтпже көрсеткен ФИЦТ факультетінің ұлдары-13,2; денені бүгу/жазу бойынша ең жоғары нәтиже математика және жаратылыстану ғылымдары факультеті студенттері көрсетті- 41,6;бәрінен көп цифрлі инжинерия факультетінің үлдары мен қыздары үзындыққа секірді: тиісінше 246,3 және 175,3.
Erep 2018-2019 оқу жылының 1 және 2 семестрдегі бақылау нормативтерінің орташа нәтижелерін салыстырсақ, көрсеткіштер өсуінің оң динамикасы байқалады, бүл университетгің барлық факультеттердің жалпы нәтижелерін салыстырғанда жақсы көрінеді (Суретке қараңыз 1, 2, 3).
2018-2019 оқу жылының күзгі және көктемгі семестрінде факультет бойынша тартылудан бақылау нормативтерінің орташа нәтижелерін салыстыру(ұлдар) (Сурет 1).
Сурет 2 2018-2019 оқу жылының күзгі жэне көктемгі семестрдегі денені
1 мин-та бүгу/жазу бойынша бақылау нормативтері көрсеткіштерінің өзгеру
динамикасы (қыздар)
Сурет 3 2018-2019 оқу жылының күзгі жэне көктемгі семестрдегі орыннан ұзындыққа
секіру бойынша бақылау нормативтері көрсеткіштерінің өзгеру динамикасы
Қорытынды
ОсылайшаД және 2 курс студенттері үшін бақылау обьектілерінің өсуінің оң динамикасы байқалады. Оқу жылының басындағы бақылау нормативтерінің нэтижелері оқу соңының нэтижелерімен салыстырғанда біршама төмен. Бұл дене шынықтырудың пайдасы туралы айтады. Оқу кезеңі барысында студенттер күшті, жылдам жэне төзімді болды. Кез-келген жаста тұрақты дене белсенділігі маңызды. Ол бүкіл ағзаға көп пайдасын тигізеді: бүлшықет пен буындарды нығайтады, сымбатты, икемділікті және тепе-теңдікті жақсартады, төзімділікті арттырады,ішкі ағзалардың жүмысын қалыпқа келтіреді.
Қазіргі заманғы тәжірибе, студенттердің өмір салты жүйелі бағытталған және тұрақты дене шынықтырумен сабақтар өткізу жоқтығынан отырықшы өмір салтын үстанатынын көрсетеді. Бұл гиподинамияның өсіп және дамып келе жатқан ағзаға қатысты барлық қолайсыз салдары, оның физикалық, психикалық және жыныстық дамуына, жалпы денсаулығына сөзсіз кері әсерін тигізеді. Тиісінше, студенттің салауатты өмір салты мәселесі өте өткір тұр, сондықтан дене шынықтырудың маңызы мен рөлі туралы сүрақ өзекті болып табылады. Жастардың дене шынықтыру қызметіне деген қажеттілігін қалыптастыру, университетті қосып алғанда, кез-келген білім мекемесінің дене шынықтыру - сауықтыру бүрышында тұруы тиіс. Бұл ретте студенттердің физикалық дамуының шынайы деңгейі және оны жетілдіру қажеттілігін сезінуі үлкен рөл атқарады.
Әдебиет:
- Шитов А.С. Современные аспекты учебно-методического обеспечения деятельности преподавателя физической культуры вуза.-Петропавловск: СКГУ им. М. Козыбаева, 2015,- 122 с.
- Батяшова И.В. Основы общей физической подготовки: учебное пособие для студентов.- Алматы: Эверо, 2017.-72 с.
- Кузьменко Д.Ю. Методика преподавания физической культуры в вузе: учебно-методическое пособие.-Петропавловск: СКГУ им. М. Козыбаева, 2013,- 200 с.
- Маковецкая Г.П. Физическая культура: сборник заданий и упражнений для самостоятельных занятий.-Кокшетау: «Келшек-2030», 2013.-132 с.
- Мазутов Л.Е. Теоретические основы самостоятельных занятий физической культурой: учебное пособие.-Уфа: Китаи, 2013.-104 с.
- Виленский, М.Я. Физическая культура и здоровый образ жизни студента: Учебное пособие / М.Я. Виленский, А.Г. Горшков. - M.: КноРус, 2013. - 240 с.