Мамандықтардың барлық тізбесі мен корпоративті сұраныс бойынша республиканың жоғары оқу орындары дайындалған мамандармен қамтамасыз етудің қазіргі бар айырмашылығына назар аудара отырып, осы кезеңде корпоративтік қағида жоғары білім жүйесін қаржыландыру көздеріндегі нақты нұсқаулық болып табылатындығын және қаржыландыру мәселелерін реформалауда өтпелі нысан бола алатындығын атап өткен жөн.
Кілт сөздер: Жаңа қоғам мұғалімі, педагогикалық қоғамдастық, кәсіби міндеттер, кәсібінің шебері, оқушылардың дербестігі.
Елімізде білім жүйесін дамыту талаптарына сай оқушыларға терең білім және тәрбие беру, оларды жан– жақты дамыту бүгінгі күннің басты мәселесі болғандықтан қоғамның педагог мамандарға қоятын талаптары қазіргі таңда күрделене түсуде. Жаңа қоғам мұғалімі – ол рухани адамгершілігі жоғары, азаматтық жауапкер- шілігі мол, белсенді, жасампаз, жан-жақты білімді, кәсіби құзыретті, өз теориялық білімін практикада әр түрлі педагогикалық технологиялармен жүзеге асыра алатын өз кәсібінің шебері бола білуі қажет. Елдегі қазіргі өзгерістер, тұрақты дамудың жаңа стратегиялық бағыттары, қоғамның ашықтығы, оны жедел ақпараттандыру және динамизм білімге қойылатын талаптардың өзгеруін үйлестірді. Осыған сәйкес білім беруді модернизациялау мұғалімдердің жауапкершілігі мен кәсіби деңгейін түсінуге, олардың оқу процесінің әр түрлі мәселелерін шешуге қатысуына байланысты. оқу-әдістемелік бәсекеге қабілеттілік
Қазақстан Республикасының әлемдік білім беру кеңістігіне енуі, 12 жылдық білім беруге көшу педагогикалық қоғамдастықтан кәсіби міндеттер мен оларды шешу жолдарына жаңаша көзқараспен қарауды, инновациялық қызметті бастамашылық етуді талап етеді. Жаңашылдықтың критерийі кәсіби шеберлік, шығармашылық, құзыреттілік болды. Мұғалімге жұмыста толық дербестік берілді. Оның өзі оқу процесін қалай дұрыс құру керектігін, материалды жоспарлауды, қандай оқу-әдістемелік кешендерді, қандай әдістерді қолдану керектігін өзі шеше алады.
Білім берудің мақсаттары мен міндеттерінің бірлігі оқыту мен тәрбиелеудің әртүрлілігі мен икемділігімен үйлесуі керек. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру кәсіби мәселелерді өз бетінше және шығармашылықпен шеше алатын, кәсіби қызметтің жеке және әлеуметтік маңыздылығын түсінетін, кәсіби құзыретті тұлғаны, бәсекеге қабілетті маман қалыптастыруды қамтамасыз ететін тиімді білім беру жүйесін құруды көздейді. оның нәтижелері...
Сондықтан алдағы тамыз айында өтетін педагогикалық кеңестер Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақс- тан халқына «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауының идеяларын, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Білім және ғылым министрлігінің директивалық, нормативтік құжаттарын талқылауға ықпал етуі керек. Тәрбиешілердің тамыз кездесуінің басты мақсаты мұғалімдердің шығармашылық ізденістерін, негізделген негізделген педагогикалық инновацияларды ынталандыруға бағытталған. Соңғы жылдары қалыптасқан тәжірибе ұйымдарға жаңа көзқарастар мен білім беру процесінің мазмұнын, білім беру профилін таңдауда оқушылардың дербестігін арттыруға ықпал ететін жаңа білім беру технологияларын жасау үшін негіз болуы керек.Педагогикалық жиналыстардағы іргелі пікірталастар Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың жалпы мәселелерін қабылдауы керек:Президент Н.Ә.Назарбаевтың Жолдауы контекстіндегі қазіргі білім берудің мәселелері мен болашағы. Назарбаев Қазақстан халқына «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан».Қазақстан Республикасының тұрақты даму және бәсекеге қабілеттілік қағидаттарын қамтамасыз ету ретінде білім беру сапасын арттыру.Қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуын одан әрі демократияландыру негізінде білім мазмұнын жетілдіру.12 жасар мұғалімнің кәсіби өсуіне ғылыми-әдістемелік қолдау көрсету сапасын арттыру.Адами капиталды қалыптастыру үшін халықтың барлық топтары үшін сапалы үздіксіз білімге қол жетімділікті қамтамасыз ету.Отандық дәстүрлерге, әлемдік тәжірибеге және тұрақты даму қағидаттарына негізделген білім мазмұны мен құрылымын жаңарту.Үздіксіз білім берудің және білім беруді модернизациялау жағдайындағы кәсіби қайта даярлаудың жаңа аспектілері.Психологиялық-педагогикалық құзіреттіліктің қалыптасуы мен дамуы жаңа формация мұғалімі үшін кәсіптік оқытудың негізі болып табылады.
12 жылдық білім беруге көшу кезінде адам ресурстарын басқарудағы тұлғаға бағытталған тәсіл.Қазақстандық патриотизмге, толеранттылыққа, жоғары мәдениетке, адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге тәрбиелеу.Білім беру ұйымдарында жаңа педагогикалық, ақпараттық, денсаулық сақтау технологияларын енгізу стратегиясы.Мектептің жоғарғы деңгейінің мамандандырылған кластарында нарықтық экономиканың жаңа экономикалық тұжырымдамаларын қалыптастыруды ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету.Дарынды балалармен жұмыс жасау нысандары мен әдістерін жетілдіру.Тиімді экономикалық қатынастарды қалыптастыру және білім беру саласындағы халықаралық қатынастарды дамыту. 12 жылдық білім беру контекстінде көп мәдениетті тұлғаны қалыптастыру.Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың шағын орталықтарын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және дамыту.
Оқу және кәсіптік мектептерде балалар-жасөспірімдер бірлестіктерін ұйымдастыру.Ауылдық мектепте мамандандырылған білім беру жағдайында ресурстық орталықтарды енгізудің өзекті мәселелері.12 жылдық білім беруге көшу жағдайында мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің мониторингі.Тәрбиешілердің тамыз кеңестерінің мазмұны мен нысанын аймақтық ерекшеліктерді, кәсіби қажеттіліктерді және өткен оқу жылының негізгі нәтижелерін ескере отырып, жергілікті билік органдары анықтайды.Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында: «Біздің стратегиямыздың маңызды бөлігі - балалар, олардың аналары мен аға буын өкілдері қоғамның әлсіз мүшелерінің өмірін қамтамасыз етуге лайықты. Мемлекет бұл мәселелерді шешуге қаражат бөлмейді».
Қазақстан Республикасында әлеуметтік-экономикалық және саяси-құқықтық реформалар едәуір дәрежеде жүргізілгенімен, білім беру саласындағы проблемалар, менің ойымша, бар, сондықтан осы өмірлік салада қосымша реформаларды жүргізу қажеттілігі туындады. Біз бұл мәселені қарастыруды ШЖМ-нің материалдық-техникалық базасынан бастаймыз.Оқулықтар, авторлар мектебі, толыққанды сараптама мен қаржылық қолдаудың қаржылық тетігі тәжірибесінің жоқтығына байланысты оқулықтардың сапасы педагоги- калық қауымдастық тарапынан сынға түсуде. Ескірген және заманауи оқу жиһаздары мен жабдықтардың, спорттық жабдықтардың (әсіресе ауыл мектептерінде) жұмыс істемеуі мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартының талаптарын толық орындауға мүмкіндік бермейді және балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына кері әсерін тигізеді. Республиканың әрбір үшінші мектебінде пән кабинеттері жоқ: химия, физика, биология, математика және т.б., арнайы зертханалар мен спорт залдар.
Міндетті көзқарасқа негізделген мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары білім алушыға өмір жолын, қызығушылықтары мен болашағын таңдауда нақты көрсетілген оң уәждеме бермейді. Жоғары сынып оқушыларының тек 30% -ы өздерінің қабілеттеріне сәйкес кәсіби әрекеттерді саналы түрде таңдайды.
Болашақ түлектердің 70% -ы өзін-өзі бағалаудың төмен деңгейіне ие және тәуелсіз өмірге дайын емес. Жоғары деңгей білімінің жеткіліксіз профиліне байланысты мектеп түлектері еңбек нарығында сұранысқа ие болып отыр.
Мүмкіндігі шектеулі 120 мыңнан астам баланың тек үштен бірі ғана түзету ұйымдарында арнайы білім алады. Арнайы білім берудің нормативтік құқықтық және бағдарламалық-әдістемелік базасы, түзету мекемелерінде оқытушы кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесін жетілдіру және жаңарту қажет.
«Білім туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-ІІІ Заңының 36-бабы 2- тармағында жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұғымы берілген: «Ғылыми-педагогикалық кадрларды даярлау жоғары оқу орындары мен ғылыми ұйымдардың магистратурасында және докторантурасында, сонымен қатар« Болашақ »халықаралық стипендия иегерлерін жыл сайын сәйкес бекітілген мамандықтар тізіміне сәйкес күндізгі оқу түрінде шетелдік жоғары оқу орындарында оқуға жіберу арқылы жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген».«Болашақ» халықаралық стипендия иегерлерін оқыту үшін квота бөлінетінін білеміз:· Ауыл жастары үшін, Мемлекеттік қызметшілер. Ғылыми-оқытушылық құрам.Бұл туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланды.
Бұл жағдайда сұрақ туындайды: «болашақта қазақстандық жоғары оқу орындарында жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға квота бөліне ме?» Бұл проблема, сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы № 1459 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» көтерілген проблемалармен қатар, өзекті болып саналады (2006 жылғы 24 мамырдағы № 123 енгізілген) 16 қараша 2007 ж. № 443):
«Аспирантура бюджеттік негізде 48 мемлекеттік университетте, 5 мемлекеттік емес университетте және 66 ғылыми ұйымдарда, 15 мемлекеттік университетте және 23 ғылыми ұйымдарда докторантурада жұмыс істейді. Соңғы жылдары магистранттардың тек 18% -ы жоғары білім алып жатыр, бұл қазіргі ғылыми кадрларды даярлау жүйесінің тиімділігінің төмендігін көрсетеді. Республикада тиісті ғылыми мектептердің болмауына байланысты медициналық салада (трансплантология және жасанды органдар, нейрохирургия, гематология, физиотерапиялық жаттығулар, спорттық медицина және т.б.) ғылыми кадрлардың жетіспеушілігі байқалады.
Ғылыми-зерттеу институттары мен университеттерде кадрлардың «қартаюы» байқалады. Егер 10 жыл бұрын ғылым докторларының орташа жасы 56 жаста болса, қазір олар 62 жаста, ал ғылым кандидаттары сәйкесінше 44 және 47 жаста». Көптеген қазақстандық ғалымдардың пікірінше, ғылыми-зерттеу жұмыстарын перспективалы болатындай ынталандыру керек. Мысалы, Болгарияда «Мемлекеттік қызмет туралы» заңда әрбір мемлекеттік қызметшінің ғылыми дәрежесіне байланысты белгіленетін төлемақы құқығы қарастырылған. Осы бағыттағы Қазақстан заңнамасын реформалау жасампаздық әлеуетін қызметтің түрлі салаларында жүзеге асыратын жас ғалымдарға үлкен мүмкіндіктер ашады.
Әдебиеттер
- Введенский В.Н. Моделирование профессиональной компетентности педагога//Педагогика–2003-№10- С.51-55.
- Кучугурова Н.Д. Формирование профессиональной компетентности будущего специалиста // Проблемы и перспективы педагогического образования в XXI веке. – М., 2000. – С. 360-362.
- Құрманалина Ш.Х.және т.б. Педагогика. Астана-2007. 274-307 бет
- Құрманалина Ш.Х. Оценка качества профессиональной компотентности учителя. Алматы-2006.
- Лукьянова М.И. Психолого-педагогическая компетентность учителя // Педагогика. – 2001. – №10. – С. 56-61.
- Равен Дж. Компетентность в современном обществе: выявление, развитие и реализация / Пер. с англ. – М., «Когито-Центр», 2002. – 396 с.
- Сорокина Т.М. Развитие профессиональной компетенции будущего учителя средствами интегрированного учебного содержания // Начальная школа. – 2004. – №2. – С. 110-114.
- Компетенции в образовании: опыт проектировани : сб. науч. тр. /под ред. А.В.Хуторского-М.: Научновнедренческое предприятие «ИНЭК»,2007.-327 с.