Аңдатпа
Мақалада қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің виртуалды үтқырлығының қазіргі кездегі өзекті мәселесі қарастырылады. Зерттеудің әдіснамалық және практикалық маңызы студенттердің виртуалды ұтқырлығының негізін құрайтын жеке қасиеттер мен қасиеттерді саралау болып табылады. Студенттердің виртуалды ұтқырлығын модельдеу бойынша анықтау экспериментінің нәтижелері келтірілген.
Қашықтықтан білім беруде мобильді оқыту жүйесін қалыптастыру мәселесі сипатталған, қашықтықтан оқыту түрі студенттерінің ұтқырлығы мәселесінің негізгі зерттеулері жалпыланған және жүйеленген. Қашықтықтан білім берудегі мобильді оқытудың басымдықтары талданды, олардың ішінде: желілік қауымдастықтар арқылы білім беру қызметтері, мобильді құрылғыларды қолдану кезінде икемділікті жүзеге асыру.
Виртуалды ұтқырлықты модельдеу технологиясын іске асыру бойынша эксперименттік жұмысты талдау эксперименттік топта қашықтықтан оқыту түріндегі студенттер пәннің практикалық қүрамдасын тезірек меңгеретінін; материалды жақсырақ құрылымдайтынын; оқу материалын түсіну және қолдану деңгейінде жақсы меңгеретінін; ақпараттық-коммуникациялық технологияларға және оларды білім беру саласында қолдануға қызығушылық артатынын көрсетті.
Kipicne
"Виртуалды ұтқырлық" ұғымы көп өлшемділікке байланысты көптеген өзгерістерге ие. Ғылыми әдебиеттерде ғылыми мектептердің өкілдері "виртуалды үтқырлық" үғымын әртүрлі жолдармен түсіндіреді [1, 2-6,8].
Зерттеу аясында "виртуалды ұтқырлық" терминін түсініп, студенттердің осы ұғымға қалай қатысы бар екенін талдау қажет. Зерттеу үшін студенттердің екі тобы құрылды (2 және 4 курс). Осыған байланысты студенттерге "мобильді маман болу деген нені білдіреді" рефлексивті тренингіне қатысуға, кәсіби ұтқырлықтың негізін құрайтын бірнеше жеке қасиеттерді атауға шақырылды. Зерттеу екі кезеңде жүргізілді. Бірінші кезеңде виртуалды ұтқырлыққа қатысты бір немесе бірнеше жеке қасиеттерді атау қажет болды. Екінші кезеңде студенттердің ең көп кездесетін он қасиеті мен жеке қасиеттерін ұйымдастыру қажет болды.
Зерттеу әдістері
Нәтижесінде, ең жиі кездесетін он жеке қасиеттер таңдалды, олар маңыздылығы бойынша 1-кестеде келтірілген.
1-кесте-студенттердің виртуалды ұтқырлығының негізін құрайтын жеке қасиеттер мен қасиеттерді іріктеу және саралау туралы мәліметтер
|
2 курс студенттері таңдаған және өңдеген жеке қасиеттері мен сапасы |
Орташа дәреже |
4 курс студенттері таңдаған және өңдеген жеке қасиеттері мен сапасы |
Орташа дәреже |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
Бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім |
1,6 |
Бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім |
1,9 |
|
Басымдықтарды таңдау қабілеті |
2Д |
Виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай қабілеті |
2,5 |
|
Нәтижеге бағдарлану |
2,9 |
Жақсы денсаулық және физикалық жағдай |
3,4 |
|
Тиімді байланыс |
3,4 |
Көшбасшылық қасиеттері, адекватты өзін-өзі бағалау |
3,5 |
|
Ұйымдастырушылық, тиімділікті басқару |
4,7 |
Өзіндік менеджмент саласындағы қабілеті |
4,5 |
|
Көшбасшылық қасиеттері, адекватты өзін-өзі бағалау |
6,4 |
Нәтижеге бағдарлану |
6,4 |
|
Жедел шешім қабылдау қабілеті |
7,2 |
¥ йымдастырушылық, тиімділікті басқару |
6,9 |
|
Виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай қабілеті |
8,3 |
Тиімді байланыс |
8,5 |
|
Заңнаманы білу |
9,6 |
Өзіңізді таныстыру мүмкіндігі |
9,5 |
«Бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім» бірінші қасиетінің нәтижелері студенттердің виртуалды ұтқырлықты когнитивті аспектінің болуымен, сондай - ақ квазикәсіби қызмет кезеңінде тұрақты байланыстыратынын (екінші курс - орта дәрежеде -1,6; төртінші курс-орта дәрежеде -1,9) куәландырады.
«Бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім» бірінші қасиетінің нәтижелері студенттердің виртуалды ұтқырлықты когнитивті аспектінің болуымен, сондай - ақ квазикәсіби қызмет кезеңінде тұрақты байланыстыратынын (екінші курс - орта дәрежеде -1,6; төртінші курс-орта дәрежеде -1,9) куәландырады.
«Бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім» бірінші қасиетінің нәтижелері студенттердің виртуалды ұтқырлықты когнитивті аспектінің болуымен, сондай - ақ квазикәсіби қызмет кезеңінде тұрақты байланыстыратынын (екінші курс - орта дәрежеде -1,6; төртінші курс-орта дәрежеде -1,9) куәландырады.
Кестенің деректерін талдай отырып, екінші және төртінші курс респонденттерінің таңдалған қасиеттері мен қасиеттері іс жүзінде сәйкес келмейтінін атап өтеміз. Мысалы, екінші курс студенттері тобында «виртуалды ақпараттық кеңістікте шарлау мүмкіндігі» сияқты қасиет соңғы орында (орташа дәреже - 8,3), ал төртінші курс студенттері екінші орында (орташа дәреже - 6,5).
Сондай-ақ, зерттеу барысында студенттердің виртуалды ұтқырлығын одан әрі анықтайтын жеке қасиеттерге қатысты қашықтықтан оқыту түріндегі позицияларының өзгеру тенденциясы анықталды және анықталды. Екінші курс студенттері оны «ұйымшылдық, тиімділікті басқару», «жедел шешім қабылдау қабілеті», «Көшбасшылық қасиеттер, адекватты өзін-өзі бағалау» сияқты қасиеттері
мен сапасы тұрақты түрде біріктіреді, ал төртінші курс студенттері «тиімді қарым- қатынас», «өзін-өзі басқару саласындағы қабілет», «нәтижеге бағдарлану» таңдады.
Сондай-ақ, кестедегі мәліметтерді талдай отырып, 4 курс студенттері таңдаған жеке қасиеттер мен қасиеттер өзгеріске ұшырап, динамикамен сипатталатынын, сонымен қатар жеке тәжірибені ескере отырып түсіндірілетінін атап өтеміз.
Төртінші курс студенттері «жақсы денсаулық пен физикалық жағдайды» таңдаулы қасиеттер мен сапасы қатарына жатқызғанын белек атап өтеміз. Мүмкін, бүл білім беру процесі, әсіресе сессия кезінде және оқуды аяқтауға жақындаған кезде үлкен физикалық энергияны қажет ететіндігімен байланысты шығар. Сондай - ақ, бітіруші курс студенттері « өзін - өзі басқару саласындағы дағдылар», « өзін-өзі таныстыру қабілеті» деген бесінші позицияға басымдық берді. Осылайша, төртінші курс студенттері еңбек нарығындағы виртуалды ұтқырлық тұрғысынан өз перспективаларын барабар бағалайды. Олардың рейтингі олардың детерминизмі мен нақты және квази-кәсіби іс-әрекеттің делдалдығын көрсетеді, өйткені қашықтықтан оқыту шарттары мүмкіндік береді.
2 және 4 курс студенттерінің қатысуымен рефлексивті тренинг өткізу нәтижелері қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің ұтқырлығын қамтамасыз ететін қазіргі заманғы маманның қасиеттері мен жеке қасиеттеріне қатысты осы топтардың ұстанымдарының бірнеше сәйкестігін анықтады. Бұрынғы студенттер арасында да осындай зерттеу жүргізілді. Нәтижелер 2-кестеде келтірілген.
2-кесте - студенттердің (бүрынғы түлектердің) виртуалды ұтқырлығының негізін құрайтын жеке қасиеттер мен сапасын іріктеу және саралау деректері)
|
ЖОО - ның бүрынғы түлектері-жүмыс істейтін мамандар іріктеген және өңдеген түлғаның қасиеттері мен сапасы (1) |
Орташа дәреже |
|
Кәсіби тәжірибе, өндірістік процеске нақты қатысу (2) |
1,3 |
|
Жақсы денсаулық және физикалық жағдай (3) |
2,4 |
|
Көшбасшылық қасиеттері, адекватты өзін-өзі бағалау (4) |
3,5 |
|
Бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім (5) |
5,2 |
|
Инновациялық, жаңа идеяларды қабылдау (6) |
5,4 |
|
Ұйымдастырушылық, тиімділікті басқару (7) |
6,2 |
|
Шығармашылық, сыни ойлау, дамыған түйсігі (8) |
6,9 |
|
Виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай қабілеті (9) |
7,3 |
|
Жедел шешім қабылдау қабілеті (10) |
7,7 |
|
Оқу қабілеті (11) |
Кесте деректерін талдай отырып, жүмыс істейтін мамандар (бүрынғы түлектер) виртуалды ұтқырлық үшін маңызды болып табылатын жеке қасиеттері мен сапаларының бірдей жиынтығын таңдағанын атап өтеміз. Бірақ, соған қарамастан, жүмыс істейтін мамандар сәл өзгеше қасиеттерді анықтады, мысалы (1) . Қажетті сапалардың ішінде мамандар «Инновациялылықты, жаңа идеяларды қабылдауды» бесінші позицияға (дәреже - 5,4), «креативтілікті, сыни ойлауды, дамыған ішкі түйсікті» жетінші позицияға (дәреже - 6,9) және соңғы, оныншы позицияға (дәреже - 9,1) - «білім алуды» белгілеп, анықтады. Екінші және төртінші курс студенттері мен мамандары арасындағы виртуалды ұтқырлыққа тән жеке қасиеттер мен қасиеттерді бағалауда белгілі бір айырмашылықтар анықталғаны анық. Бірақ, соған қарамастан, ұқсастықтар бар, мысалы, жүмыс істейтін мамандар үшін (3) дәреже - 2,4, ал үшінші курс студенттері - дәреже - 3,4. Ал респонденттердің (4) жеке 300
басының сапасы сәйкес келді (дэреже - 3,5). Екінші курс студенттерінде бірінші орында (5) - дэреже - 1,6, ал бұрынғы түлектерде бүл түлға сапасына төртінші орын беріледі. Мамандар мен екінші курс студенттерінің жеке басының сапасы (7) алтыншы орында. Сегізінші орынға бұрынғы түлектерден (9) сапа - дэреже - 7,3, екінші курс студенттерінен - дэреже - 8,8, төртінші курс студенттерінен - дэреже - 2,5 бөлінді. Екінші курс студенттерінің сапасы (10) сегізінші орында, ал бүрынғы түлектер тоғызыншы орында.
Осыған байланысты, қашықтықтан оқыту түрінде, содан кейін тэуелсіз кэсіби қызмет процесінде қажетті қасиеттер мен жеке қасиеттері бар виртуалды ұтқырлыққа қүндылық қатынасының кейбір өзгерістері болатындығын атап өтеміз. Бұл ақпараттық тезаурустың кеңеюімен ғана емес, сонымен бірге танысудың жэне нақты өндірістік қызметке кірудің нақты эмпирикалық тэжірибесімен байланысты деп санаймыз. Виртуалды ұтқырлықты дамытудың негізі болып табылатын студентгердің жеке қасиеттері мен қасиеттерін бағалауда анықталған сэйкестіктер қашықтықтан оқыту формасындағы студенттердің виртуалды ұтқырлығын модельдеу технологиясын жасау бойынша тэжірибелік деректерді пайдалануға мүмкіндік береді [48-49].
Бұл зерттеу сонымен қатар саралау процедурасын қолдана отырып, виртуалды ұтқырлыққа эсер ететін кейбір факторларға сауалнама жүргізді. Жүмыс берушілердің өкілдері ретінде бірінші деңгейдегі басшылар таңдалды. Жүмыс берушілерге екінші жэне төртінші курс студенттерінің, сондай - ақ жүмыс істейтін мамандардың бүрынғы түлектерінің рейтинги к тізімдерінде айтылған қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің виртуалды ұтқырлығын қамтамасыз ететін қасиеттер мен жеке қасиеттердің тізімі ұсынылды. Жүмыс берушілер сонымен қатар кэсіби шеберлік пен практикалық тэжірибе үшін қажет деп санайтын жеке қасиеттер мен қасиеттерді рейтингке қосымша қосуға мүмкіндік алды. Жүмыс берушілерге виртуалды ұтқырлық үшін қажетті жеке қасиетгер мен қасиеттерді он балдық шкала бойынша ұйымдастыру міндеті қойылды. Жүмыс берушілерді қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің жеке қасиеттері мен қасиеттерін іріктеу жэне саралау нэтижелері 3-кестеде келтірілген.
3-кесте - виртуалды ұтқырлықтың негізін құрайтын жұмыс берушілер өкілдерінің жеке қасиеттер мен қасиеттерді іріктеу жэне саралау деректері
|
ЖОО - ның бұрынғы түлектері-жүмыс істейтін мамандар іріктеген жэне өңдеген тұлғаның қасиеттері мен сапасы |
Орташа дэреже |
10 ұпайлық шкала бойынша көріну дэрежесін бағалау |
|
Рефлексивтілік |
1,9 |
3,6 |
|
Шығармашылық, сыни ойлау, дамыған түйсігі |
2,5 |
3,8 |
|
Ұйымдастырушылық, тиімділікті басқару |
3,4 |
4,4 |
|
Жақсы денсаулық жэне физикалық жағдай |
3,7 |
5,5 |
|
Оқу қабілеті |
4,8 |
7,4 |
|
Кэсіби тэжірибе, өндірістік процеске нақты қатысу |
6,0 |
8,5 |
|
Инновациялық, жаңа идеяларды қабылдау |
6,8 |
7,0 |
|
Жедел шешім қабылдау қабілеті |
7,3 |
3,9 |
|
Виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай білу |
8,8 |
8,9 |
|
Мансапты басқару саласындағы білігі |
9,8 |
4,6 |
Осы кестелерді талдай отырып, екінші және төртінші курс студенттерінен айырмашылығы, жүмыс берушілер « бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім» мен «Көшбасшылық қасиеттер, өзін-өзі бағалау» басым қасиеттер ретінде ерекшеленбегенін атап өтеміз, өйткені олар міндетті түрде заманауи маманның қасиеттер арсеналына енуі керек. Студенттердің пікірінше, жоғарыда аталған қасиеттер мен жеке қасиеттер рейтингте жетекші орынға ие болды. Сондай-ақ, жұмыс берушілердің өкілдері бүрын респонденттер айтпаған екі қасиетті анықтады. Олардың ішінде бірінші позицияда «Рефлексивтілік» (дәреже - 1,9) және соңғы оныншы позицияда «мансапты басқару саласындағы дағдылар» (дәреже - 9,8) ерекшеленеді. Жүмыс берушілердің өкілдері «Рефлексивтілік» сияқты сапа өзін басқа адамның көзімен көре білуді білдіреді. Бүл сапа әсіресе ақпараттық еңбек нарығында іс жүзінде мобильді болуға ұмтылатын мамандар үшін өзекті.
Сондай-ақ, жүмыс берушілер «мансапты басқару саласындағы дағдылар» сияқты сапаны анықтады, өйткені ол ақпараттық салада белгілі бір құзыреттерді қажет етеді, бұл кез-келген жағдайда, сондай-ақ тәуекелдер туралы толық емес ақпарат жағдайында шешім қабылдауға мүмкіндік береді.
Зерттеу нәтижелері
Жүмыс берушілер қабылдаған қалған сегіз қасиет пен жеке қасиеттер студенттер мен мамандардың виртуалды ұтқырлығына эсер ететін маңыздылығы мен қалауы бойынша эртүрлі рейтингтерге ие. Жеке қасиеттер мен қасиеттердің рейтингісінде « жақсы денсаулық жэне физикалық жағдай» жоғары орын алады (дэрежесі бар төртінші позиция - 3,7). Бұл сапа студенттер мен жұмыс берушілердің өкілдері арасында байқалды. Жетінші позициядан үшінші орынға «креативтілік, сыни ойлау, дамыған түйсігі» (дэреже - 2,5) тұлғаның сапасы ауысты. Алғашқы екі орын үшін жүмыс берушілер ақпараттық-инновациялық, стохастикалық ортада жүмыс істейтін мамандар үшін маңызды болып табылатын «Рефлексивтілік» жэне « шығармашылық, сыни, дамыған түйсігі» сияқты қасиеттерді анықтады. Жұмыс берушілердің өкілдері мамандардың виртуалды ұтқырлығы үшін «оқу қабілеті» сияқты сапа қажет екенін атап өтті. Жұмыс берушілер мен студенттердің ұстанымдарының басты айырмашылығы-болашақ мамандарға тек теориялық білімнің ғана емес, сонымен қатар өздігінен білім алу, өзін-өзі жетілдіру жэне өзін- өзі жүзеге асыру қабілеті мен дайындығы қажет. Сондықтан жеке тұлғаның «оқу қабілеті» сапасы ұйымдастырылған тізімнің соңғы позициясынан бесінші орынға - 4,8 дэрежесімен ауысты. Сегізінші орынға жүмыс берушілер 4,8 дэрежесімен «виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай білу» сияқты сапаны қойды. Бұл сапа студенттердің виртуалды ұтқырлығының міндетті компонент! болып саналады, бүл белгілі бір Ақпараттық кэсіби қауымдастықта еңбек нарығында қосымша тұрақтылыққа кепілдік береді. Жоғары позицияларда «виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай білу», «үйрену қабілеті», «кэсіби тәжірибе, өндірістік процеске нақты қатысу», «инновациялылық, жаңа идеяларды қабылдау» сияқты қасиеттер анықталды. Бұл қашықтықтан оқыту нысанында жоғарыда көрсетілген қасиеттер мен тұлғалық қасиеттерді қалыптастыруға жеткіліксіз көңіл бөлінетіндігін көрсетеді: «Рефлексивтілік» (бағалау - 3,6), «креативтілік, сыни ойлау, дамыған интуиция» (бағалау - 3,8), « жедел шешім қабылдау қабілеті» (бағалау - 3,9). Осыған байланысты, бүл критерийлер жаңа білім беру бағдарламаларын эзірлеу жэне түзету кезінде ескерілуі керек екенін атап өтеміз.
Деректерді өңдеу үшін корреляциялық талдау эдістері қолданылды. Корреляциялық матрица кестеде көрсетілген тоғыз қасиетті қамтиды. Тізбесі қасиеттері қосу үшін корреляционную матрицасын қалыптасты принцип! бойынша басымдық олардың аталу. Содан кейін 10 балдық мектеп бойынша қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің ұтқырлығының белгілі бір қасиеттері мен қасиеттерінің көріну деңгейін, сондай-ақ олардың эсер ету дэрежесін жэне ұсынылған жеке факторлардың жэне басқа факторлардың қалыптасуын бағалау ұсынылды. MS Excel көмегімен таңдалған қасиеттерді өзін-өзі бағалау нәтижелері негізінде корреляциялық талдау жүргізілді. Корреляциялық талдау X жэне Y екі кездейсоқ шамалардың арасындағы байланыс дәрежесін анықтаудан тұрады, корреляция коэффициент! осындай байланыс өлшемі ретінде қолданылады. Корреляция коэффициент! X жэне Y бірлескен жиынтығынан N байланысты бақылау жүптарының (хі, уі) көлемін таңдау арқылы бағаланады, олардың қолданылуы X жэне Y шамаларын өлшеуге (масштабтау эдісіне) байланысты болатын корреляция коэффициенттерінің бірнеше түрі бар. Сандық таразыларда өлшенген X жэне Y шамаларының өзара байланыс дэрежесін бағалау үшін сызықтық корреляция коэффициент! (Пирсон коэффициент!) қолданылады, бүл X жэне Y үлгілері қалыпты заңға сэйкес бөлінеді [2]. Сызықтық корреляция коэффициент!-екі үлгінің арасындағы сызықтық қатынас дэрежесін сипаттайтын параметр. Корреляция коэффициент! келесі теңдеудің көмегімен есептеледі.
Гху = 2 , мүнда
д/E Cv S Ce- у )2
Xj-X үлгісінде қабылданған мәндер;
Уі - Y үлгісінде қабылданған мәндер;
о-Х бойынша орташа;
у - Y бойынша орташа.
Корреляция коэффициент! -1-ден 1-ге дейін өзгереді. Erep есептеу кезінде үлкен +1 немесе одан кіші -1 болса, есептеулерде қате пайда болды. О мэні бойынша екі үлгінің арасында сызықтық байланыс жоқ.
Корреляция коэффициентінің белгісі алынган байланысты түсіндіру үшін өте маңызды. Байланыс тығыздығы 4-кестеге сэйкес үсынылған.
4-кесте-Байланыс тығыздығы жэне корреляция коэффициентінің шамасы
|
Txv Корреляция коэффициент! |
Байланыс тығыздығы |
|
+(0,91 ... 1,00) |
Өте күшті |
|
+( 0,81... 0,90) |
Өте қатты күшті |
|
+ (0,65... 0,80) |
Күшті |
|
+ (0,45... 0,64) |
Орташа |
|
+ (0,25... 0,44) |
Hamap |
|
+ 0,25 дейін |
Өте нашар |
|
«+» - тікелей тэуелділік, «-» - кері тэуелділігі |
|
Erep сызықтық корреляция коэффициентінің белгісі «+» болса, онда корреляциялық белгілер арасындағы байланыс бір белгінің (айнымалының) үлкен мэні басқа белгінің (басқа айнымалының) үлкен мэніне сэйкес келеді. Басқаша айтқанда, егер бір индикатор (айнымалы) жоғарыласа, онда басқа көрсеткіш (айнымалы) сэйкесінше артады. Мұндай тэуелділік тікелей пропорционалды тэуелділік деп аталады. Erep «-» белгісі алынса, онда бір белгінің үлкен мэні екіншісінің кіші мәніне сэйкес келеді. Басқаша айтқанда, минус белгісі болған кезде бір айнымалының (белгінің, мәннің) ұлғаюы басқа айнымалының төмендеуіне сәйкес келеді. Мұндай тәуелділік кері пропорционалды тәуелділік деп аталады [7].
Кестеде корреляциялық белгілер арасындағы корреляция коэффициенттерінің мәні 0,45-тен асады. Корреляциялық талдау нәтижелері 5-кестеде келтірілген.
5-кесте - корреляциялық талдау нәтижелері
|
Факторлары |
Студенттердің үтқырлығын анықтайтын қасиеттері мен сапасы |
||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
|
|
ЖФ-1 |
0,55 |
0,62 |
0,72 |
0,68 |
0,57 |
0,51 |
0,67 |
0,79 |
|||
|
ЖФ-2 |
0,65 |
0,67 |
0,56 |
0,52 |
|||||||
|
ЖФ-3 |
0,6 |
0,58 |
0,88 |
||||||||
|
ЖФ-4 |
0,54 |
0,7 |
0,52 |
0,5 |
|||||||
|
ЖФ-5 |
0,58 |
0,69 |
0,6 |
0,62 |
0,65 |
0,52 |
|||||
|
ЖФ-6 |
0,78 |
0,82 |
0,8 |
0,62 |
0,54 |
||||||
|
ЖФ-7 |
0,7 |
0,72 |
0,76 |
0,66 |
0,67 |
0,58 |
0,67 |
0,52 |
|||
|
ҚББҮФ -1 |
0,6 |
0,48 |
0,58 |
0,72 |
|||||||
|
ҚББҮФ -2 |
0,66 |
0,54 |
0,84 |
||||||||
|
ҚББҮФ -3 |
0,76 |
0,61 |
0,59 |
0,72 |
0,6 |
0,58 |
|||||
|
ҚББҮФ -4 |
0,7 |
0,66 |
0,77 |
0,55 |
0,5 |
0,55 |
0,52 |
||||
|
ҚББҮФ -5 |
0,6 |
0,67 |
0,57 |
0,6 |
0,53 |
0,61 |
0,63 |
0,57 |
0,6 |
||
|
ҚББҮФ -6 |
0,72 |
0,67 |
0,66 |
0,56 |
0,73 |
0,7 |
0,81 |
||||
|
Ж00Ф-1 |
0,82 |
0,6 |
0,51 |
||||||||
|
Ж00Ф-2 |
0,57 |
0,63 |
0,6 |
0,52 |
0,66 |
0,58 |
|||||
|
ЖООФ-3 |
0,52 |
0,58 |
0,73 |
0,6 |
0,59 |
0,5 |
|||||
|
Ж00Ф-4 |
0,68 |
0,57 |
0,68 |
||||||||
|
Ж00Ф-5 |
0,45 |
0,52 |
0,55 |
||||||||
Қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің ұтқырлығын анықтайтын қасиеттер мен қасиеттердің шартты белгілері:
- инновациялық, жаңа идеяларды қабылдау;
- шығармашылық, сыни ойлау, дамыған түйсігі;
- Көшбасшылық қасиеттері, адекватты өзін-өзі бағалау;
- оқу қабілеті;
- ұйымдастырушылық, тиімділікті басқару;
- кәсіби тәжірибе;
- рефлексия;
- бірнеше кәсіби салалардағы теориялық білім;
- іскерліктер саласындағы самоменеджмента;
- виртуалды ақпараттық кеңістікте бағдарлай білу;
- жақсы денсаулық және физикалық жағдай.
Қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің ұтқырлығы қасиеттері мен қасиеттерін қалыптастыру факторларының шартты белгілері:
Жеке факторлар (ЖФ):
- студенттің өзіндік жұмысына бөлінетін уақыт көлемі;
- қоғамдық, мәдени-бүқаралық жүмыстарға қатысу;
- спортпен айналысу;
- жобалық қызметке қатысу;
- конкурстық қызметке қатысу;
- оқу мен жүмыстың үйлесімі;
- кәсіпкерлік қызметке қатысу.
Қашықтықтан білім беру үрдісінің факторлары (ҚББҮФ):
- оқытушылардың үтқырлығы;
- сабақтардың бір бөлігін тікелей практика базаларында өткізу;
- ақпараттық-білім беру ортасын дамыту;
- студенттердің ЖОО-ның электрондық білім беру ресурстарына және ғылыми ақпаратына қол жеткізуінің болуы;
- ғылыми-инновациялық орталықтың болуы;
- кәсіптік ұтқырлықтың білім беру бағдарламаларында модельдеу;
ЖОО факторлары (Ж00Ф):
- нарықта дамыған бәсекелестіктің болуы;
- жұмысқа орналастыру және жұмыспен қамту қызметтерінің тиімді жүмысы;
- Бизнеске нақты қатысу;
- облыстың жоғары өнеркәсіптік әлеуеті.
Рефлексия процедуралары (төртінші курс студенттерінің және бүрынғы бітіруші мамандардың өзін - өзі бағалауы), сондай-ақ корреляциялық талдау нәтижелері қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің виртуалды ұтқырлығын модельдеу технологиясын жасау үшін қажетті ақпаратты береді.
Осы үлгіні талдай отырып, қашықтықтан оқыту формасы, білім беру қызметі бүкіл оқу кезеңінде студенттер үшін ең маңызды, ең көп жүмыс істейтін және тартымды деп есептейік. Университет факторлары және олардың бүкіл оқу кезеңінде виртуалды үтқырлықты қалыптастыруға әсері инновациялық технологияларды қолдану, сабақтардың бір бөлігін тікелей кәсіпорындарда өткізу, студенттерді жұмысқа орналастыру және жұмыспен қамту бағдарламаларын іске асыру, кәсіпкерлік субъектілері мен бизнес-қүрылымдардың жұмыс істеуі арқылы қашықтықтан оқытуды толықтырады. Студенттердің жеке қасиеттері мен қасиеттеріне қатысты корреляциялық талдау деректерін талдай отырып, ең сәтті даму келесідей:
- кәсіби тәжірибе, өндірістік процеске нақты қатысу (жиырма төрт ықтимал мүмкін болатын он жеті маңызды корреляциялық байланыс);
- инновациялық, жаңа идеяларды қабылдау (жиырма төрт ықтимал мүмкін болатын он бес маңызды корреляциялық байланыс);
- виртуалды ақпараттық кеңістікте шарлау мүмкіндігі (жиырма төрт ықтимал мүмкін болатын он төрт маңызды корреляциялық байланыс);
- рефлексивтілік (жиырма төрт ықтимал мүмкін болатын он үш маңызды корреляциялық байланыс).
Корреляциялық талдау деректерін қолдана отырып, виртуалды ұтқырлық үшін маңызды жеке қасиеттер мен қасиеттерді дамыту үшін факторлардың үлесі жеткіліксіз, мысалы, физикалық денсаулық және жақсы денсаулық, шығармашылық, көшбасшылық қасиеттер, өзін-өзі бағалау, үйымдастыру, тиімділікті басқару. Ішінара, бүл жетіспеушіліктер оқу және оқудан тыс жүмыстарға байланысты жеке қасиеттерге байланысты өтелуі мүмкін.
Қорытынды
Осылайша, оқу кезеңінде виртуалды ұтқырлық үшін маңызды студенттердің жеке қасиеттері мен қасиеттерін қалыптастырудың тиімділігі педагогикалық әсердің күрделілігі мен жүйелілігіне; эр түрлі іс-эрекеттерді ұтымды пайдалануға; қашықтықтан оқыту формасындағы студенттердің осы қасиеттері мен жеке қасиеттерін дамытудың педагогикалық жағдайларын модельдеуге, сондай-ақ олардың көрінісі мен қолданылу ортасын дамытуға байланысты.
Қашықтықтан оқыту нысаны студенттерінің виртуалды ұтқырлық технологиясын қалыптастырудың эзірленген моделі мен тұжырымдамасы тест тапсырмаларына жауаптардың нэтижелері мен оқу материалының үйлесімділігі бойынша статистикалық мэліметтер негізінде эрбір студент үшін жеке білім беру траекториясын жасауға мүмкіндік береді.
Осыған байланысты, жасалған Жеке оқу траекториясы түпкілікті емес екенін атап өтеміз. Консультант өзінің субъективті ой-пікірлеріне сүйене отырып, жоспарды құру процесіне араласа алады, сондықтан ол үшін жеке жоспарды құруды қолдаудың ақпараттық ортасы құрылуы керек.
Әдебиеттер
- Авксентьева Е.Ю., Авксентьев С.Ю. Университет қызметкерлері мен студенттерінің виртуалды академиялық ұтқырлығын дамытудың алғышарттары мен шарттары // Әлеуметтік даму теориясы мен практикасы. 2014. №20. Б. 173-176.
- Буров А.В. Балалардың жеке психологиялық ерекшеліктері мен мектепке бейімделу көрсеткіштері арасындағы қатынастарды корреляциялық талдау // «Концепт» Ғылыми-эдістемелік журналы. 2014. № 7 (шілде). Б. 101-105. URL: http://e-koncept.ru/2014/14193.htm.
- Долгова Е.Г., Юткина С.В. Ресей Федерациясындағы жоғары оқу орындарының бэсекеге қабілеттілігін арттырудың негізгі факторы ретінде оқу процесінің виртуалды ұтқырлығын дамыту мэселесіне // Экономикалық ғылымдар. 2019. №181. Б. 232-236.
- Кольева Н.С., Глушков Н.С. Ынтымақтастық ортасы - бүл білім беру процесінде өзара эрекеттесудің тиімді формасы // XXI ғасырдағы үздіксіз білім беру: проблемалары, тенденциялары, даму болашағы. Lifelong education in the 21 century: problems, tendencies, development prospects. 4. IV. Білім берудің эр түрлі деңгейіндегі оқушылардың дамуына психологиялық-педагогикалық қолдау. Шадринск. 2016. -Б.201-204.
- Кольева Н.С. Ақпарат жэне ақпарат жэне байланыс технологияларын зерттеу студенттерінің ақпараттық құзыреттілігін қалыптастыру функциялары мен құрылымы // Эмиссияға арналған хаттар. Офлайн (The Emissia. Offline Letters): электрондық гылыми журнал. - Қазан 2010, ART 1462. - СПб., 2010. - URL: http://www.emissia.org/offline/2010/1462.htm. (өтінім берілген күн 20.11.2020).
- Кольева Н.С. Білім беру жүйесінің жүмыс істеу механизмін модельдеу // Ғылым жэне шындық. 2020. №2. С. 43-46.
- Сидоренко В.Е. Психологиядағы математикалық эдістер. M., 2007. - 1206.
- Старыгина Н.Н. Виртуалды ұтқырлық: шындық, проблемалар, перспективалар // жинақта: жастардың білім ұтқырлығы Ресей аймақтарының әлеуметтік-экономикалық қауіпсіздігі мен тұрақты дамуының факторы ретінде. 2018. Б. 84-93.