Мақалада Қазақстан Республикасы Президентінің жапыіідағы Мемлекеттік басқару академиясының 2019 жылға арналған зерттеу жобаларын гранттык каржыландыру жобасының аясында Қазақстан Республикасы Ақтөбе қаласында электронды мемлекеттік кызмет көрсетуді жарнамалау қажеттілігі карастырылды. Макаланың мақсаты цифрландыру жағдайында халыктың электронды мемлекеттік қызмет алуын ынталандыру үшін тиімді кұрал ретінде жарнаманы колдану тиімділігін ғылыми негіздеу болып табылады. Авторлар елдегі мемлекеттік кызмет көрсету сапасы мен колжетімділігі бойынша әкімшілік реформа жүргізудің бағыттары, электронды мемлекеттік кызметті дамыту ерекшеліктерін талдаған. Сонымен катар электронды мемлекеттік кызметті халыкка танымал етудің шетелдік тәжірибесіне шолу жасаған. Оның ішінде электронды мемлекеттік кызмет көрсетуді жарнамалау ерекшеліктері, тиімді кұралдары, мемлекеттік кызметті жарнамалатдын əлемде калыптаскан трендтері карастырылған. Іылыми макаланы жазу барысында ғылыми зерттеудің ғылыми абстракция, экономикалык талдау жəне синтез, статистикалык жəне макроэкономикалык, салыстыру әдістері колданылды. Ғылыми макаладағы негізгі корытындылар мен ұсыныстар электронды үкіметті дамыту жəне мемлекеттік кызмет көрсету сапасын арттыру жөніндегі Қазакстан Республикасының Заңдарына, жыл сайынғы Қазакстан Республикасы Президентінің Жолдауларына жəне «Цифрлык Қазакстан» мемлекеттік бағдарламасына негізделген.
Қазакстан Республикасындағы әкімшілік реформасының басым бағыттарының бірі мемлекеттік көрсетілетін кызметтер сапасын арттыру міндеті болып табылады. Қазакстан Республикасы Президенті 2018 жылдың 5 казанындағы Қазакстан халкына Жолдауында азаматтар сұранысына бейімделген мемлекеттік аппарат кұру керектігіні атап өтті [1]. Бұл, ең алдымен, сапалы мемлекеттік кызмет көрсетумен байланысты. Сапалы мемлекеттік кызмет көрсету елдегі әлеуметтік- экономикалык ахуалға мәнді эсер етеді. Дербес салалардың көрсететін кызмет сапасы (денсаулык сактау, білім беру, элеуметтік камту т.б.) жұмыс күші жағдайына жəне еңбек өнімділігіне, экономикалык өсу сапасына, элеуметтік-саяси тұрактылыктың кепілі бола алады.
Мемлекеттік кызмет көрсету сапасы — казіргі заманғы мемлекеттік элеуметтік-экономикалык даму көрсеткіштерінің бірі. Мемлекеттік кызмет көрсетудің инновациялык жəне тиімді стандарттарын енгізу мемлекеттік шығындарды төмендетуге, жемкорлыкты жоюға жəне азаматтар тарапынан үкіметке сенімді күшейтуге мүмкіндік береді.
Мемлекет мемлекеттік кызмет көрсетудің негізгі көзі болғандыктан, оны көрсетуді жетілдіру жолдары мен эдістерін аныктайды. Бұл, өз кезегінде, азаматтардың заңды кұкыктары мен мүдделерін корғауды басты назарға алатын мемлекеттік баскарудың сапалы үлгісін тудырады. Осы максатта Қазакстанда мемлекеттік кызмет көрсетудің жоғары сапасына колжеткізу, барлык мемлекеттік органдарда мемлекеттік кызмет көрсетудің салалык стандарттарын эзірлеу жəне бекіту, ИСО халыкаралык сапа стандартын кезеңмен енгізу жəне мемлекеттік органдардың жұмысының ашыктык кағидаты, «электронды үкіметті» дамыту колға алынып отыр.
Экономикалык ынтымактастык жəне даму ұйымы (ЭЫДҰ) аныктамасы бойынша, «электронды үкімет» ең жаксы баскаруға («better government», «good governance») колжеткізу кұралы ретінде акпараттык-коммуникациялык технологиялар, оның ішінде Интернет желісін пайдалану түсініледі [2].
Ал Қазакстан Республикасында электрондык үкімет деп акпараттык технологиялар көмегімен ішінара келісушілікті камтамасыз ететін, мемлекет пен азаматтар арасындағы, сондай-ак мемлекеттікоргандардың өзара əрекеттестíгíнщ бірыңғай механизмі түсініледі. Электрондық Үкімет жүйесінде электронды нұсқада мемлекеттік көрсетілетін қызметтер маңызды роль атқарады.
Қазақстанда мемлекеттік көрсетілетін қызметтер:
- көрсетілетін қызметті берушілер арқылы;
- Мемлекеттік корпорация арқылы;
- «электрондық үкіметтің» веб-порталы жəне жылжымалы желінің абоненттік құрылғысы арқылы көрсетіледі.
Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сəуíрдегí № 88-V Заңына сəйкес, мемлекеттік көрсетілетін қызмет — көрсетілетін қызметті алушылардың өтініші бойынша жеке тəртíппен жүзеге асырылатын жəне олардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыруға, оларға тиісті материалдық немесе материалдық емес игіліктер беруге бағытталған жекелеген мемлекеттік функцияларды іске асыру нысандарының бірі болып табылады [3].
Мемлекеттік көрсетілетін қызметтің төмендегідей сипаттамалары бар:
- ол жалпы маңызы бар бағыттағы қызметті қамтамасыз етеді;
- оны пайдаланатын субъектілердің шексіз шеңбері бар;
- мемлекеттік билік органымен немесе басқа субъектімен жүзеге асырылады;
- жария жəне жеке меншікке негізделеді.
Қазақстанда мемлекеттік қызметтер көрсету үшін арнайы регламенттер мен стандарттар əзíрленíп бекітіледі. Қазақстан Республикасы Үкіметімен бекітілген реестрде қағаз жəне электронды нысанда көрсетілуі мүмкін 709 мемлекеттік қызмет тізімі бар [4].
Азаматтардың қажеттіліктерін толықтай қанағаттандыратын мемлекеттік қызмет көрсетудің тиімді жүйесі үш фактормен: біріншіден, қызмет алудағы тəжíрибенщ болуы, қызмет алушының əлеуметтíк белсенділігі; екіншіден, қызмет көрсетудің ұсынушы ұйым каналдары бойынша ақпараттық қолжетімділігі; үшіншіден, қызметті ұсыну процесінің инфрақұрылымы сипатталады.
Тікелей мемлекеттік қызмет алушылардың қанағаттану дəрежесíне қызметті ұсынудың қызметкерлер құзыреттілігі, олардың қызмет алушылармен қарым-қатынасындағы сыпайылығы жəне шешім қабылдаудың мөлдірлік параметрлері де əсер етеді.
Электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді халық арасында кеңінен ақпараттандыру үшін жарнама құралдарын қолдану ұсынылады. Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының зерттеу жобаларын гранттық қаржыландыру конкурсында «Цифрландыру жағдайындағы электронды мемлекеттік қызмет көрсету жарнамасы: 24/7» жобасы мақұлданды. Аталмыш жобаның мақсаты Қазақстандағы мемлекеттік басқару жүйесіне цифрландырудың енгізілуіне орай халықтың цифрлық сауаттылығын 90 %-ға жеткізуге ықпал ететін 100 % электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалау қажеттілігін зерттеу болып табылады.
Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының 7-реформасына «Мемлекеттік сектор өзгерістер көшбасшысы ретінде» сəйкес мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді, əсíресе жергілікті деңгейде жедел жəне сапалы көрсету клиентке бағдарлану қағидаттарына негізделетін болады. Бизнес-практиканың нəтижелíлíк, бейімділік сияқты басқа да маңызды белгілері де мемлекеттік қызмет саласында дамитын болады делінген [5]. Мемлекеттік қызмет көрсету сапасын жақсарту — Ел Президентінің жолдауында айқындалған тапсырмаларының бірі. Елімізде «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы жүзеге асырылып отыр. Осыған орай электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді қазіргі заманғы жарнамалық коммуникация құралдарын пайдалана отырып, жарнамалау қажет жəне өзекті болып табылады. Қазіргі заманғы жағдайда жарнамалық коммуникация тек мекеме үшін ғана емес, оның тұтынушылары үшін де маңызды болып табылады.
Нарықтағы кез келген мекеменің əрекетí оның өркендеуінің маңызды факторы болып табылады. Қазіргі заманғы нарықтық жағдайда бұл əрекет тек ұйым емес, оның тұтынушылары үшін де маңызды болып табылады. Қазақстан Республикасында жаңа мемлекеттік менеджмент (New Рublic Management) — қоғамдық басқаруды реформалаудың қазіргі заманғы үлгісін, оның негізгі идеясы — азаматтарды тұтынушыдан клиентке айналдыру қағидаттарының енгізілуіне байланысты мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалау маңызды.
Қазақстанның цифрлық қоғамға өтуі жағдайында электронды мемлекеттік қызмет алуды насихаттауда жарнаманың ролі жоғары болады. Жарнамалық индустрия электронды қызметкөрсетуді жылжыту үшін бұқаралық коммуникация құралдарын қолдануды көздейді. Жарнама тұтынушының мотивациялық-мінез-құлықтық саласына əсер етеді.
Әлемдік тәжірибеде мемлекет әлеуметтік жарнама түрлері ретінде мемлекеттік жарнама жəне қоғамдық жарнаманы қолданады. Мұндай жарнама мемлекеттік институттардың жарнамасы жəне олардың мүдделерін жылжытуды көздейді. Мемлекеттік қызмет көрсету жарнамасының мақсаты мемлекеттік мүдделерді жылжыту болып табылады. Мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалау арқылы әлеуметтік маңызды құндылықтар туралы ақпараттандырылады жəне беделін арттыру, беделін көтеру сияқты «коммерциялық» мақсаттар да көзделеді.
Ұлыбритания Үкіметінде 1946 жылдан бастап Орталық ақпарат офисі (СОІ) — тəуелсíз маркетингтік орталық əрекет етеді. Бұл Орталықтың мақсаты коммуникация саласында үкіметтік құрылымдар қызметін үйлестіру жəне жарнамалық агенттіктермен өзара əрекеттесу болып табылады. Жарнамаға Үкіметпен тапсырыс беріледі жəне үкімет бюджетінен қаржыландырылады [6].
АҚШ-та əлеуметтíк жарнама мəселесíмен айналысатын Жарнама жөніндегі Кеңес (Ad Council) жұмыс жасайды. Ол ІІ Дүниежүзілік соғыс кезінде пайда болды. Жарнама жөніндегі Кеңестің анықтамасы бойынша, қоғам игілігіне қызмет ететін жарнама əлеуметтíк деп аталады. Мемлекеттік органдармен орналастырылатын жарнама тұрақты түрде қайталанып тұрады.
Германияның ішкі істерді мемлекеттік басқарудың оннан астам бөлімшелерінде мемлекеттік əлеуметтíк маркетингпен айналысады. Италияда жалпы мемлекеттік əлеуметтíк компанияларға елдің премьер-министрі қатысады.
Мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалау арқылы халықтың электронды түрде қызмет алуына итермелеу, ынталандыру жəне сендіру мақсаттары көзделеді. Жарнама құралдарын қолдана отырып, қоғамның электронды мемлекеттік қызмет алуын белсендендіру, халық санасын жəне мемлекеттік қызмет алудағы мінез-құлқын цифрландыру арқылы өзгерту ниеті болады.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет көрсету сапасы мен қолжетімділігі көрсеткіштерінің жақсаруына қарамастан, оны жетілдіруді қажет ететін мəселелер де бар. Мемлекеттік қызмет көрсетуді дамытуды тежеуші негізгі мəселелер мемлекеттік қызмет алудағы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды жоғары жылдамдықты Интернет желісінің болмауынан пайдаланудың төмен деңгейі, мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарынан тыс құжаттардың талап етілуі, кейбір қызмет көрсету мерзімінің ұзақтығы, қызмет көрсетуші маманның төмен біліктілігі болып отыр. Жоғарыда аталған мəселелердí шешудегі ең тиімді бағыт Қазақстанда электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді тұтынушылар арасында кеңінен ақпараттандыру жəне дамыту болып табылады [7].
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар дамыған заманда электронды мемлекеттік қызмет қызмет көрсетуді жарнамалаудың ең тиімді тəсíлí Интернет болып табылады. Электронды қызмет алуға сұранысты арттыру үшін электронды түрде қызмет көрсету туралы ақпарат құрамы мен мазмұны, қызмет алушыларды авторизациялау механизмі туралы бірыңғай мəлíметтер базасын құру қажет.
Электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалау үрдісін төмендегідей кезеңде қарастыруға болады:
- ақпараттандыру кезеңі — мемлекеттік қызметтер мен функциялар туралы толық жəне өзекті ақпаратпен пайдаланушыны қамтамасыз ету. Бұл кезеңде мемлекеттік органның ресми сайтында мемлекеттік қызметтер, мемлекеттік функциялар, əкíмшíлíк ресімдер туралы ақпарат ұсынылады;
- мемлекеттік органның ресми сайтында орналастырылған ақпараттың «жеке қолжетімділігі» кезеңі — қызмет тұтынушының қолайлылығын қамтамасыз ету.
Электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді сауатты жарнамалау үшін оның жарнамалалық кампаниясына төмендегідей негізгі элементтер кіруі тиіс:
- негіздеме — халық арасында электронды мемлекеттік қызмет алуды насихаттау;
- өзгерістер агенті — электронды мемлекеттік қызмет алуды жарнамалайтын Ақтөбе өңіріндегі танымал жеке тұлға, кəсíпорын немесе мемлекеттік мекеме, жарнамалық агенттік;
- мақсатты аудитория — өзгерістер агенті тарапынан өзгеретін тұтастай халық;
- тарату арналары — мақсатты топ тарапынан жауап реакциясы алынатын жəне əсер етілетін жарнаманы орналастыру арналары мен өзара əрекет ету жолдары (теледидар, радио, БАҚ, сыртқы жарнама, тарату материалдары);
- өзгерістер стратегиясы — өзгерістер агенттерімен мақсатты топ қатынасына немесе мінез- құлқына өзгерістер енгізу үшін əрекет ету үшін қабылданатын бағыт немесе бағдарлама.
Ақтөбе облысында электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалауда бірнеше міндеттер де шешіледі:
- электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді тиімді насихаттау;
- электронды мемлекеттік қызмет көрсету туралы жан-жақты ақпараттандыру;
- қоғамдық пікір қалыптастыру;
- мемлекеттің өзекті бағыттарына көңіл аударту;
- жалпы цифрландыру бойынша мемлекеттік саясатты қолдау;
- азаматтардың қоғамдық белсенділігін жандандыру;
- қоғамдағы мінез-құлық үлгілерін өзгерту.
Ақтөбе облысында электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді жарнамалауда Ақтөбенің халық көп жүретін орындарында (саябақ, қоғамдық көліктер, автовокзал, теміржол вокзалы, үлкен көшелер, мейрамхана, «Керуенсити» СОО т.б.) бейнемониторларда жарнамалық кампания жүргізу жоспарланады. Сонымен қатар халықтың, əсíресе жастардың көп қолданатын əлеуметтíк желі жүйесі арқылы да жарнамалау жоспарда. Əлеуметтíк желіде жылжыту — SMM (Social Media Marketing) маркетингтің ең танымал жəне тиімді құралдарының бірі. Facebook, Вконтакте, Twitter, Одноклассники жəне Instagram адамдардың сөйлесу, өзі туралы материалдар жариялау, қызық ақпарат оқу үшін кіретін ресурстары болып табылады. Электронды мемлекеттік қызмет көрсету жарнамасын əлеуметтíк желі ресурстары арқылы максималды жеңіл жəне көңіл көтеретін сипатта ұсыну көзделеді.
Электронды мемлекеттік қызмет көрсетудің артықшылықтарын «Каспий банк» жарнамасы сияқты уақыт шығындарын қысқарту, кез келген уақытта, кез келген жерде Интернет желісі арқылы қызметті алу мүмкіндігі, жемқорлық тəуекелдерíн төмендету, тағы басқа дəлелдердí келтіре отырып, жарнамалау қажет.
Электронды мемлекеттік қызмет көрсету жарнамасының тиімділігін «кері байланыс» қағидасы бойынша тұтынушылармен коммуникация арқылы — олардың қажеттіліктері мен күтулерін ескере отырып, мемлекеттік қызметті одан əрí жетілдіру бойынша бағалауға болады. Е-қызметті танымал ету үшін әртүрлі акцияларды жүргізуге болады.
Цифрлық қызметтер мобильді Интернет пайдаланушыларының қажеттіліктеріне тез бейімделуі керек. Тұтынушылар цифрлық қызметтер пайдалануда жылдамдық, пайдаланудағы түсініктілік пен қарапайымдылық жəне қолайлық қағидаттарына басымдық береді.
Электронды мемлекеттік қызметке сұранысты арттыру үшін әртүрлі құралдар мен тəсíлдер қолдануға ұсынылады:
- қаржылық жəне қаржылық емес ынталандырулар;
- жекелендіру жəне кастомизация;
- маркетингтік кампания;
- қызметтер ұсынудың көпарналығы.
Қаржылық жəне қаржылық емес ынталандыруда ақшалай сыйлықтар, Интернет-сұрау, серіктестерден тегін купондар, тағы басқа болуы мүмкін. Канаданың бір провинциясында аң аулауға лицензияны электронды түрде алу 6$, ал тікелей ведомстводан алу 10$ деп бекіткен. Ұлыбританияда қағаз салық декларацияларынан бастарту үшін электронды нысанда ұсынатын компаниялар үшін 50 фунт стерлинг жеңілдік ұсынады. Эстонияда Ole kaasas («Қосыл») егде жастағы адамдар үшін бағдарлама ұсынды, ол білім беру сабақтарын өткізу жəне компьютер сатып алуды қамтиды. Қаржылық емес ынталандыру құралына электронды нұсқада жіберілген құжатты бірінші кезекте дайындау, дәстүрлі тəсíлмен алынған өтініштің құжатын дайындау мерзімін ұзарту сияқты əдíстер жатады [8].
Жекелеген қызмет ұсыну электронды үкімет қызметіне сұранысты арттырудағы қадамның бірі болып табылады. Электронды Үкіметті дамытудағы бірқатар жетекші елдер, Сингапур, Канада жəне Эстония өз пайдаланушыларына өздерінің ресми веб-порталдары арқылы жекелеген қызметтерді белсенді ұсынады. Эстонияда белгілі бір өмір жағдайымен байланысты «контекстілі қызметтер» ұсыну қызметі қарастырылған. Өз азаматтарына электронды мемлекеттік қызмет көрсетуді кастомизациялауда Сингапур үлкен жұмыстар атқарды. Сингапур Үкіметі жекелендіру элементтерімен «my.eCitizen» порталын құрды, мұнда азаматтар өз ыңғайына қарай электронды үкімет ресурсы бетін өзгерте алады, өзін қызықтырмайтын мемлекеттік қызметтер туралы ақпаратты жəне сілтемелерді алып тастауға болады.
Канада өз азаматтарының əлеуметтíк-демографияльщ сипаттамаларына талдау жүргізе отырып, арнайы портал құрды, онда демалыс жəне белсенді өмір, жұмыс, оқыту, салықтық жəне қаржылық жеңілдіктерге қосымша сілтемелер т.б. бөлімдер бар. Сонымен қатар канадалық үкімет электронды үкімет қызметтерін үш негізгі халық тобына жіктеді: канадалықтар, канадалық бизнесмендер жəне халықаралық қауымдастық.
Электронды мемлекеттік қызмет көрсетуге сұранысты арттыру бойынша кез келген стратегияның маңызды бөлігі маркетингтік кампания болып табылады. Электронды үкімет бастамашылдығын жылжыту электронды мемлекеттік қызметтер ассортименті жəне тиімділіктері туралы білімін арттыруды көздейді. Электронды нысанда қызметтер дамыту бағдарламасын жүзеге асыруда маркетингтік коммуникациялардың жеткіліксіздігі электронды үкімет технологиялары туралы тұтынушылардың төмен деңгейде ақпараттануынан көрініс табады. Осы бағытта қызметті жылжытудың əртÝрлí ақпараттық арналарын, яғни газет, радио, теледидар, телефон, билборд, баспа материалдары, əлеуметтîк желі, іздеу жүйесіндегі сұраулар, мобильді хабарламалар т.б.). Интернет желісі пайдаланушыларымен өзара îс-əрекет арналарын іздеу сайттарында жарнамалау арқылы Порталдың қызметі туралы хабардар етуді арттыру Ұлыбританияда жақсы жолға қойылған.
Жарнама құралының көмегімен электронды үкіметтің белгілі бір брендін құруға болады, ол, өз кезегінде, электронды мемлекеттік қызметті алушылар үшін қосымша құндылық құратын болады. Мысалы, Дубай үкімет «өмірді оңайырақ ете отырып» лозунгімен екі кезеңнен тұратын маркетингтік кампания жүргізді. Бірінші кезеңінде баспа жарнамасы мен радиоға жарнама болды, ал екінші кезеңінде ашық ауада бейнетрансляция жəне Интернет желісінде тарату болды. Одан кейін Дубайда «Мемлекеттік қызметтер сенің қолыңның ұшында» атты девизбен басқа маркетингтік кампания жүзеге асырылды. Оның тұжырымдамасы азаматтарда электронды қызмет көрсетуді пайдаланудан тиімділікті сезіндіру болып табылады. Бұл девиз пайдаланушыларда жүйеге қарапайым жəне тез кірумен, сəйкес мемлекеттік қызметтер мен ақпаратқа тез қолжетімділікпен байланысты қауымдастықтар қалыптастырады.
Интернет танымалдығының артуына байланысты əлеуметтîк желілер пайдаланушыларымен өзара əрекет маңызды мəнге ие болып отыр. Əлеуметтîк сервистер арқылы электронды үкіметті белсенді жылжытуға болады. Facebook, Вконтакте, Twitter, Одноклассники, Instagram жəне WhatsApp əлеуметтîк желілері арқылы портал туралы ақпараттандырып отыру тиîмдî.
Электронды үкімет қызметіне сұранысты арттыру бойынша стратегиялардың маңызды бағыттарының бірі оларды ұсыну бойынша əртурлí тəсîлдердí пайдалану болып табылады. Қызметтерді алудың мұндай құралдары екі нұсқада ұсынылуы мүмкін: дəстÝрлî жəне цифрлық арналар. Дəстурлî тəсîлдер жеке хабарлау, телефондық немесе пошталық сұрауды қамтиды. Цифрлық құралдар веб-сайттар, мобильді қосымшалар жəне жалпыға қолжетімді нүктелерді (киоск) қамтиды. Қоғамдық орындарда қызметтер алу арналарын таратуда Сингапурды мысалға алуға болады. Бұл жерлерде азаматтарға сауда нүктелерінде, білім беру жəне ойын-сауық мекемелерінде орналасқан компьютерлік бөлмелер арқылы электронды нысанда мемлекеттік қызметтер алуға мүмкіндік беріледі. Аталған компьютерлік бөлмелерде электронды мемлекеттік қызметтер ұсынуда азаматтарға «The Volunteer e-Filing Service» тегін бағдарлама жұмыс жасайды. Сонымен қатар салық декларацияларын толтыруда халыққа кеңес беру үшін қала бойынша «E-Filing coach» — Интернет желісіне қолжетімділігі бар 10 компьютермен жабдықталған жəне білікті қызметкерлері бар автобус бастамашылдығы əрекет етеді.
Мемлекеттің азаматтармен байланысын əртурлí байланыс құралдары арқылы жақсарту үшін электронды үкімет стратегиясы аясында Мальта азаматтардың өмірлік жағдайына байланысты мемлекеттік қызметер туралы уақытылы хабарламалар мен ескерту белгілерін ұсынады. Мысалы, «myAlerts» сервисінің көмегімен үкімет халықты электронды пошта жəне SMS арқылы ескертеді, бұл пайдаланушыларға хабарламаны лезде алуға мүмкіндік береді. Бұл бағдарлама электронды үкімет саласындағы ағымдағы жəне жаңа бастамалар туралы ең соңғы жəне өзекті ақпаратты қамтамасыз етеді.
Үкіметтің қызметтерін алу тəсîлдерîн кеңейту бойынша Канадада «ServiceOntario» бағдарламасы жасалған. Бағдарлама төрт арна — Интернет, жеке хабарлама, киоск жəне телефон арқылы ақпарат ұсынады жəне трансакциялық қызметтер ұсынады. Интернет арнаны қолдануға сұранысты арттыру үшін екі күн ішінде бизнес-лицензия алуға өтінімді кепілдендірілген рəсîмдеу ынталандыру тəсîлдерî қолданылады.
Италияда әртүрлі арналар аркылы кызметтер үсыну бойынша «The Reti Amiche» бастамасы бар. Азаматтар үшін оңай колжетімді жəне кәдуілгі колжетімділік орындары — банктер, темекі сауда нүктелері, дүкендер тағы баска аркылы акпарат немесе кызмет алуға болады. Бүл арналар аркылы азаматтар төлем операцияларын: әлеуметтік төлемдер, салыктар мен айыппүлдар, күжаттар алу т.с.с. бағыттарда жүзеге асырады.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, электронды мемлекеттік кызметке сұранысты арттыру үшін әртүрлі кұралдар мен тәсілдерді бірге колдануға болады. Бұл бағытта үкіметпен колға алынған барлык шаралар барлык бастамалар тұтынушылардың сəйкес сұраныс факторларын ескере отырып, тұтынушыға бағдарланған (user-focused approach) жағдайда ғана тиімді болады [9].
Гранттык каржыландыру жобасының аясында жоғарыда келтірілген шетелдік тәжірибе үлгілері басшылыкка алынады. Соның ішінде маркетингтік кампанияны күшейту колданылатын болады.
Актөбе каласында электронды мемлекеттік кызмет көрсетуді жарнамалау бойынша төмендегідей шаралар жүргізу жоспарланады:
- Актөбенің мемлекеттік кызмет көрсету нарығында жарнама кажеттігі, оның әрекеттілігі туралы электронды сұрау жүргізу;
- сұрау нәтижесінде кажет салаларда жарнама жүргізу нұскаларын карастыру;
- жарнамалык нұскалардың тиімділігі туралы «байкап көру» маркетингін жүргізу;
- электронды мемлекеттік кызмет көрсету жарнамасын әлеуметтік желілер аркылы (paper-free) тарату;
- электронды мемлекеттік кызмет көрсету жарнамасының әлеуметтік-экономикалык тиімділігін бағалау.
Жобаның материалдары мен нәтижелері «Қазакстан - 2050», «Қазакстан - 2025» Стратегиялары мен «Цифрлы Қазакстан» бағдарламасы аясында Қазакстанның цифрлык дамуына мәнді үлес косады.
Актөбе облысындағы электронды көрсетілетін мемлекеттік кызметтерді жарнамалауға ғылыми негіз калыптасады.
Жобаның жаңа идеясы мен нәтижелерін жүзеге асырудан басты әлеуметтік жəне экономикалык эффект цифрландыру жағдайында:
- халыктың цифрлык сауаттылығын арттыру;
- электронды мемлекеттік кызмет көрсетуді жарнамалау тетіктері аныкталады;
- электронды форматта мемлекеттік кызмет алушылар саны артады;
- жаңа мемлекеттік менеджмент кағидаттары тиімді жүзеге асырылады;
- «назар аударатын» мемлекет кағидасы колға алынады.
Жобада алынған ғылыми нəтижелер оку-әдістемелік күралдар әзірлеуде, цифрлы мемлекеттік баскару бойынша элективті курстарды даярлауда, Актөбе облысында мемлекеттік кызмет көрсету сапасын арттыру жөніндегі стратегиялык жоспарды əзíрлеуде колданылуы мүмкін. Жобаның ғылыми нэтижелерінің максатты тұтынушылары мемлекеттік кызмет көрсететін мекемелер, тұрғындар, тағы баскалар болып табылады.
Әдебиеттер тізімі
- Назарбаев Н. Қазакстапдыіаардың əл-аукатыɪɪыɪɪ өсуі: табыс пен түрмыс сапасын арттыру. Қазакстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 5 казандағы халыкка арнаған Жолдауы ∣Электроɪɪдык ресурс]. — Қолжетімділік тәртібі: http:// www.akorda.kz
- Голобуцкий А. Электронное правительство: учеб. пос. / А. Голобуцкий, О. Шевчук. — М.: Знание, 2007. — 166 с.
- Мемлекеттік көрсетілетін кызметтер туралы Қазакстан Республикасының 2013 жылғы 15 сəуíрдегí № 88-V Заңы ∣Электроɪɪдык ресурс]. — Қолжетімділік тәртібі: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1300000088
- Мемлекеттік көрсетілетін кызметтер тізілімін бекіту туралы ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 18 кыркүйектегі № 983 Қаулысы ∣Электроɪɪдык ресурс]. — Қолжетімділік тәртібі: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1300000983
- «Қазакстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялык даму жоспары» Қазакстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 акпандағы № 636 Жарлығы ∣Электроɪɪдык ресурс]. — Қолжетімділік тәртібі: http:// www.akorda.kz
- Bertot J.C. Using ICTs to create a culture of transparency: E-government and social media as openness and anti-corruption tools for societies / J.C. Bertot, P.T. Jaeger; J.M. Grimes. Gov. Inf. Q. — 2010.
- Magro M.J. A review of social media use in e-government ∣Electronic resource] / M.J. Magro // Adm. Sci. — 2012. — 2(2). — Access mode: http://www.mdpi.com/2076-3387/2/2/148
- Dadashzadeh M. (2010) Social media in government: From eGovernment to eGovernance. J. Bus. Econ. Res.
- Mcnamara J. (2011) Social Media Strategy and Governance: Gaps, Risks and Opportunities; University of Technology Sydney: Sydney, Australia. [Electronic resource] / J. Mcnamara. — Access mode: http://79.170.44.76/amecks.com/wp- content/uploads/2011/10/social-media-strategy-and-governance-report-UTS.pdf