Тарих

Тəуелсіздік тізгінін қолға алып, ел болып еңсе көтергелі халқымыздың əлеуметтік- экономикалық, рухани жағдайының тұрақталып, қарышты қарқынмен дамып келе жатқанына куə болып келеміз. Əсіресе жастардың қоғам өміріндегі рөлін арттыруда мемлекет тарапынан барынша қамқорлық көрсетіліп жатқаны ақиқат. Мемлекетіміздің өзі жігерлі, қайратты жігіттей тас шайнап, мұз бүркетін кезеңін бастан кешіруде. Елдігімізді əлем танығалы 20 жылдың жүзі ғана болды. Əлбетте, 20 жыл — тарих үшін қас-қағым сəт. Десек те, бодандықтың қамытынан құтылып, ой- сананы сіңір болып кеткен ескі сүрлеуден шығарып, əлем назарын аударып, толайым табыстарға жетіп отыр. Осы ретте тəуелсіздіктің алғашқы жылдарынан күні бүгінге дейін жастардың əлеуметтік- экономикалық, саяси, мəдени салаларда атқарған рөлі ерекше байқалды. Оған дəлел ретінде жас кадрлардың жаңа заманға икемделіп, тəуелсіздік алған жылдары тұралап қалған елді аяғынан тік тұрғызуын айтқан лəзім.
2011
1991–2011 жж. кезеңіндегі Қазақстан Республикасындағы жастар саясатын жүзеге асырудағы негізгі бағыттар

Халқымыз ою-өрнек арқылы өз тыныс-тіршілігін, мəдениетін, өнерін, мəдени құндылықтарын көрсете білді. Жазу-сызу шыға қоймаған ерте заманда адам өз ойын тасқа, сүйекке, ағашқа ойып түсірген. Бұйым-мүліктерде, аң-құстың, малдың суреттерін өрнектеп салып, қарым-қатынас құралы ретінде белгілі бір ұғым-түсініктерді аңғарып отырғаны деректерден белгілі. Белгілі бір қажеттіліктерден туындаған ою-өрнек келе-келе сəндік, салтанат  белгілеріне айналып, əр түрлі жағдайда дамып, түрленіп отырғаны археологиялық  зерттеулер, этнографиялық мол деректер мен көне жазбалардағы мəліметтер арқылы белгілі. Оюлар мен өрнектер — ежелгі көшпелі тайпалардан келе жатқан дəстүр сабақтастығының көрінісі. Cондай-ақ ою-өрнек тарихын Ə.Х.Марғұлан, Ө.Жəнібеков, К.Ақышев, Қ.Байпақов, М.Ш.Өмірбекова, С.Қасиманов, Х.Арғынбаев, Ə.Тəжімұратов сынды белгілі ғалымдар зерттеп, ғылыми еңбектер арнады. Қазақ ою-өрнегін ғылыми тұрғыда түбегейлі зерттеген ғалым-академик Ə.Марғұлан. Ғұлама ғалым ою-өрнек тарихын егжей- тегжейлі зерттей келе, олардың даму тарихына тоқталады. Ал этнограф Х.Арғынбаев Республикамыздың əр өңірлерінде ғылыми экспедиция ұйымдастырып, қазақ халқының қолөнеріне байланысты көптеген деректер жинастырды. Елімізге белгілі этнограф С.Қасиманов жаңа қазақ ою- өрнектері үш түрлі ұғымды білдіреді дейді: біріншіден, мал шаруашылығын, аңшылықты; екіншіден, жер, су, көшіп-қону көріністерін; үшіншіден, күнделікті өмірде кездесетін əр түрлі заттардың сыртқы бейнесін береді дейді [1]. Ою-өрнек өнері көне замандарда қалыптасып, дамып бүгінге дейін өз қасиетін жоғалтпай келе жатқан мəдениет үлгісі ретінде аталады. Өрнек үлгілерінің үй тұрмысында, өнеркəсіпте, архитектурада əлем өмірінің дамуында қолданылмайтын жері жоқ.
2011

Сартай Байжанұлы — Кіші жүздегі Шекті руының ішіндегі ең ірі тарихи тұлғалардың бірі. Оның 1727 жылы Ұлытауды жоңғарлардан босату үшін болған негізгі шайқаста Кіші жүз сардарларының қатарында мың баланы бастап барып, үлкен ерлік көрсетіп, жауды жеңуге шексіз үлес қосқаны туралы ақын Нұрмағанбет Қосжанұлы «Сартай батыр» туралы дастанын жазып, кейіннен 1927–1953 жылдардағы елдегі тоталитарлық жүйенің салдарынан дастан жерге көміліп тасталады.  Ақынның өзін Ақтөбенің НКВД үштігі халық жауы деп айыптап, 1937 жылдың 29 тамызында ату жазасына кескен. Үкім сол жылы 4 қыркүйекте орындалған [1]. Ақын жазықсыз жаламен бұл дүниеден өтсе де, ол жазып қалдырған «Сартай батыр» дастаны халықтың Сартай батырға деген, жазған ақынға деген сүйіспеншілігінің арқасында осы кезге жетті. Ақын Нұрмағанбет Қосжанұлының дастанын ел арасынан іздестіріп тауып, туған елімен қауыштырған белгілі журналист, профессор Өмірзақ Жолымбетов. Бұл да толық нұсқасы емес, кейіннен жыршы-термешілердің айтуымен жазылған нұсқалары. Дастанды жазба күйінде сақтауға Кеңес үкіметінің сол кездегі саясатынан  қорыққан халық жасырын ауызша таратып, кейінгі ұрпаққа жеткізген. Өмірзақ ағамыз бастырып шығарған нұсқасында жер атаулары өзгертілген.
2011

«Славяндар өздерінің тарихи территориясына кайдан жəне қашан келді?» деген сұраққа алғашқы жауап беруге талаптанған, XII ғ. өмір сүрген «Повесть временных лет» жылнамалар жинағының авторы Нестор болатын. Нестордың айтуынша, славяндардың ең көне территориясы төменгі Дунай мен Паннония болған көрінеді [1]. Славяндардың Дунайдан қоныс аударғаны туралы жылнама əңгімесі, славяндардың шығу тегін түсіндіретін Дунай (немесе Балқан) теориясының қалыптасуына негіз болады. Бұл көзқарасты ортағасырдағы авторлар (XIII–XV ғғ. поляк жəне чех хронистері) [2] жəне XVIII–XX ғасыр басында өмір сүрген дворян ғалымдары (С.М.Соловьев, В.О.Ключевский жəне т.б.) қолдайды.
2011

Славян тайпаларының көне дəуірде «венед» деп аталып, кейін «склавин» жəне «ант» деп аталғанын мамандар біледі. Тарихшылар өз еңбектерінде «склавиндерді» ешбір түсіндірусіз «славян» деп атай береді. Гот тарихшысы Йордан венед, склавин жəне ант деген  тайпаларды суреттегені белгілі [1]. VI ғ. аяғы – VII ғ. басында өмір сүрген император Маврикий мен Прокопий Кесарийский (VI ғ.) де «склавин жəне ант» деп өмір қалпы, салт-дəстүрлі, əдет-ғұрпы ұқсас тайпаларды атапты. Мəселен, император Маврийкийдің «склавин» деген сөзін кейінгі уақыттағы өмір сүрген тарихшылар өз еркінше «славян» деп атап кеткені байқалады [2]. «Славян» деген терминнің шығуы төңірегінде талас баршылық деп айтуға болады.
2011

2011   жылдың   16   қыркүйегінде   Л.Н.Гумилев   атындағы   Еуразия   ұлттық   университетінде «Тəуелсіз Қазақстанның мемлекеттілігі: қалыптасуы мен даму көкжиегі» атты Қазақстан тарихшыларының I-ші Конгресi өтті. Конгресс жұмысына мемлекеттік орган өкілдері, отандық жетекші оқу орындарынан, ғылыми- зерттеу институттары жəне сараптама-талдау орталықтарының ғалымдары: тарихшылар, философтар, саясаттанушылар, этнологтар жəне т.б. қатысты. Конгресс барысында «Тəуелсіздіктің 20 жылында Қазақстан тарих ғылымының жеткен жетістіктері» атты тарихи шығармалардың көрмесі ұйымдастырылды.
2011

Мəдениет пен өркениет арасындағы арақатынастың даму логикасы мен тарихын қарастыру үшін бірнеше кезеңдерді бөліп алып қарастырамыз. «Өркениет» ұғымы тұңғыш рет алғашқы қауымдық қоғамның орнына келген тарихи кезеңге қатысты қолданылған болатын. Мəдениет пен өркениет арақатынасы алғаш рет мəдениетті адамның индивидуалдық-тұлғалық шығармашылық мүмкіндігімен, ал өркениетті азаматтық қоғамның тарихи процесімен байланыстыра бастаған Қайта өрлеу кезеңінен көрініс тапты. Ағартушылық кезеңде мəдениет өмірдің индивидуалдық-тұлғалық жəне азаматтық қоғандың құрылымы деп қаралып, осыдан мəдениет пен өркениеттік даму процесі бір-бірімен сəйкестендірілген болатын. «Өркениет» терминін еркіндік, əділдік, құқықтық тəртіп орнаған азаматтық қоғамды, яғни қоғамның белгілі бір сапалық көрсеткіштерін, оның дамуының дəрежесін белгілеу үшін француз ағартушылары енгізген болатын. Кейін Л.Морган мен Ф.Энгельс өркениетті варварлықтан кейін келген, қоғамдық құрылыстың реттелуімен сипатталатын, сондықтан да оны қоғамның жоғары сапалы даму сатысы деп қарастырды. Бірте-бірте мəдениет жайлы өркениеттің рухани мазмұны, өркениеттің рухы деген ой қалыптасуда, мəдениет пен өркениеттің бір- біріне келіспейтіндігі айқындалды. Мысалы, Ю.В.Яковец өркениетті «адамның өзінің, қоғамның технологиялық жəне экономикалық базасының, əлеуметтік-саяси қатынастар мен рухани əлемнің белгілі бір даму деңгейімен анықталатын қоғам тарихының сапалы кезеңі» деп түсінді [1].
2011

Ұлытау өңірінің XVIII ғасырдағы тарихи географиясының толық сипаттамасын жасау қиын. Бұл тарихи деректердің аздығынан. Осы кезеңге байланысты Ұлытау аумағында болған оқиғалардың ең белгілері: Бұланты шайқасы жəне Барақ пен Абылай сұлтандардың іс-əрекеттері. XVIII ғасырдағы қазақ-жоңғар қатынасының елеулі оқиғаларының бірі — 1727 жылғы Бұланты шайқасы. Қазақ халқының осы шайқастан бастау алған жеңістері аз уақыт болса да Жоңғар мемлекетіне деген тəуелділіктен азат етті. Бұланты шайқасы туралы деректер аз, тіпті жоқтың қасы. Бұл туралы тек қазақтардың ауызекі аңыз-əңгімелері сақталған.
2011

1991 жылғы 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тəуелсіздігі туралы» Конституциялық заңы қабылданды. Онда Қазақстан Республикасы тəуелсіз, демократиялық жəне құқықтық мемлекет екендігі, ол өз территориясында өкімет билігін толық иеленетіндігі, өзінің ішкі жəне сыртқы саясатын дербес белгілеп, жүргізетіндігі, Қазақстан Республикасының территориясы қазіргі шекараларында біртұтас бөлінбейтін жəне қол сұғуға болмайтын территория болып табылатындығы, Қазақстан Республикасы өз тəуелсіздігі мен территориялық тұтастығын қорғау мақсатында өзінің Қарулы Күштерін құруға хақылы екендігін атап көрсетті. Сонымен, ол дүниежүзілік қоғамдастыққа жəне экономикаға дербес енуге мүмкіндік алды.
2011

Сонау 70-жылдардың басында студенттік өміріміздің қызығы мен қуанышы мол күндерін қабырғасында өткізген алтын ұя, білім ордасы — Қарағанды мемлекеттік университетінің құрылғанына да, міне, 40 жылдың жүзі болып қалыпты. Уақыт, шіркін, жүйрік қой. Сол бір күндерді еске алсам, кеше ғана болған сияқты. 1972 жылы орта мектепті тəмамдап, қайда барып оқимыз, қандай мамандық иесі боламыз деп толғанып, толқып жүргенімізде, біздің бағымызға қарай Қарағанды қаласында мемлекеттік университет ашылды. Бұлай дейтінім — ол кезде қазіргі уақыттағыдай қаптаған университеттер жоқ болатын. Тек Алматыда ғана С.М.Киров атындағы (сонау 1934 жылы ашылған) университет қана бар еді. Сондықтан 1972 жылғы мектеп түлектері үшін Қарағандыдағы университеттің ашылуы қуанышты жағдай болды.
2011

 Академия «Туран-Профи». Хасен М.Х., тарих ғылымдарының кандитаты , профессор. Қарағанды мемлекеттік университеті жайлы.
2011

Еліміз тəуелсіздігін алған жиырма жылда асқан асуымыз да, шыққан белестер мен биіктеріміз де, қол жеткізген табыстарымызда көңіл қуантарлық десек, қателеспейміз. Мұның баршамыз үшін маңызы зор. Қазіргі таңда білім беру мен тəрбиелеу ісіне байланысты қойылатын талаптар да арта түсуде. Бүгінгі таңда қоғамның жаңаруында 2030 бағытына сəйкес əрбір ұрпақтың жеке тұлға болып қалыптасуында ұлттық тəрбие шешуші фактор болуы заңдылық. Сондықтан қазіргі заманның педагогика ғылымында адамның ұлттық қасиетін қалыптастырудың ең тиімді мүмкіндіктерін, жолдарын зерттеу басты мəселе болып отыр.
2012
Тег: Кәсіби іс-әрекет Кәсіби оқыту